Công nghệ giám định ADN thế hệ mới đang tạo bước ngoặt trong xác định danh tính hài cốt liệt sỹ tại Việt Nam. Nhờ ứng dụng kỹ thuật NGS-SNP, nhiều mẫu hài cốt phân hủy nặng vốn “bó tay” trước đây nay đã cho kết quả đối khớp.
- Hai nhân viên cũ sát hại tổ trưởng trong công ty chuyển phát nhanh ở Tây Ninh
- Giữ lửa nghề ngói âm dương Bắc Sơn, gắn bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch
- Chốt phương án nghỉ Tết Dương lịch 2026 kéo dài 4 ngày
Thách thức lớn trong giám định ADN hài cốt liệt sỹ
Trong nhiều năm qua, công tác xác định danh tính hài cốt liệt sỹ tại Việt Nam chủ yếu dựa trên phương pháp phân tích ADN ty thể. Đây là kỹ thuật đã mang lại những kết quả bước đầu, song bộc lộ không ít hạn chế khi áp dụng với hài cốt bị phân hủy nặng – tình trạng phổ biến sau nhiều thập kỷ chôn cất.
Theo các cơ quan chuyên môn, ADN trong hài cốt liệt sỹ thường bị đứt gãy mạnh, khó thu nhận dữ liệu đạt tiêu chuẩn để so sánh. Thực tế cho thấy tỷ lệ mẫu có dữ liệu ADN đủ điều kiện phân tích chỉ đạt khoảng 20%, khiến số trường hợp xác định được danh tính còn rất khiêm tốn.
Giai đoạn 2021–2025, các đơn vị chức năng đã tiếp nhận gần 14.000 mẫu ADN, trong đó hơn 12.000 mẫu là hài cốt liệt sỹ và khoảng 1.500 mẫu từ thân nhân. Tuy nhiên, số mẫu được phân tích ADN chỉ hơn 1.000, và mới xác định được danh tính cho 103 hài cốt liệt sỹ – con số chưa đáp ứng được kỳ vọng của xã hội.
Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, việc thiếu dữ liệu ADN thân nhân để đối chiếu, thông tin thực chứng về nơi an táng không đầy đủ cũng là những “nút thắt” kéo dài, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới công nghệ và hoàn thiện ngân hàng gen.
Công nghệ NGS-SNP mở lối mới cho bài toán khó
Trước những khó khăn tồn tại nhiều năm, việc tiếp cận các tiến bộ khoa học trên thế giới đã mở ra hướng đi mới cho công tác giám định ADN liệt sỹ. Trên nền tảng công nghệ giải trình tự gen thế hệ mới và phân tích ADN cổ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã nghiên cứu, phát triển và làm chủ quy trình giám định ADN dựa trên công nghệ NGS-SNP.
Theo GS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, điểm ưu việt của công nghệ này nằm ở việc sử dụng các chỉ thị SNP trong hệ gen nhân. Đây là các đoạn ADN có kích thước rất ngắn, phù hợp để phân tích các mẫu sinh học đã bị phân hủy nghiêm trọng.
Nhờ đó, phương pháp NGS-SNP không chỉ khắc phục hạn chế của các công nghệ cũ, mà còn mở rộng khả năng xác định quan hệ huyết thống theo cả dòng cha và dòng mẹ. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều liệt sỹ không còn thân nhân gần để đối chiếu trực tiếp.
Các nghiên cứu thử nghiệm trên hơn 100 mẫu hài cốt với mức độ phân hủy khác nhau đã giúp hoàn thiện quy trình tách chiết ADN phù hợp điều kiện thực tế tại Việt Nam. Kết quả cho thấy hiệu suất tách chiết ADN thành công đã được nâng từ khoảng 22% lên tới 80% – một bước tiến lớn về mặt kỹ thuật.
Thực nghiệm cho kết quả ấn tượng: Tỷ lệ đạt 93%
Hiệu quả của công nghệ giám định ADN thế hệ mới không chỉ dừng lại trên lý thuyết. Thực tế triển khai tại Nghĩa trang liệt sỹ Trà Lĩnh (Cao Bằng) đã cho thấy kết quả vượt trội.
Cụ thể, quy trình giám định ADN NGS-SNP được áp dụng đối với 58 mẫu hài cốt liệt sỹ. Trong số này, có tới 54 mẫu thu được dữ liệu ADN đủ điều kiện để so sánh, đối khớp, tương đương tỷ lệ 93% – cao hơn rất nhiều so với các phương pháp giám định trước đây.
Từ dữ liệu thu được, các cơ quan chuyên môn đã tiến hành đối chiếu với thông tin ADN của thân nhân và xác định được danh tính hài cốt liệt sỹ cho hai gia đình. Dù con số chưa lớn, nhưng kết quả này mang ý nghĩa mở đường, khẳng định tính khả thi và hiệu quả của công nghệ mới trong điều kiện thực tế.
Những kết quả bước đầu cho thấy, nếu được triển khai đồng bộ và mở rộng, công nghệ NGS-SNP có thể tạo ra đột phá thực sự trong công tác xác định danh tính hài cốt liệt sỹ – lĩnh vực vốn được xem là “bài toán khó” suốt nhiều năm qua.
Kiến nghị mở rộng áp dụng, hoàn thiện ngân hàng gen
Từ những thành công đạt được, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam kiến nghị sớm đưa quy trình giám định ADN NGS-SNP vào áp dụng rộng rãi trong công tác xác định danh tính hài cốt liệt sỹ trên phạm vi cả nước.
Bên cạnh đó, các chuyên gia đề xuất bổ sung dữ liệu chỉ thị SNP vào ngân hàng gen thân nhân liệt sỹ, đồng thời tăng cường đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất và đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu nhằm đáp ứng yêu cầu triển khai công nghệ mới một cách bền vững.
Theo GS.TS Chu Hoàng Hà, việc làm chủ và ứng dụng thành công công nghệ giám định ADN thế hệ mới không chỉ tháo gỡ những vướng mắc kỹ thuật tồn tại lâu nay, mà còn góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện chính sách đối với người có công.
Quan trọng hơn, đây là bước tiến mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, đáp ứng mong mỏi của thân nhân liệt sỹ trên cả nước trong hành trình tìm lại tên tuổi cho những người đã hy sinh vì Tổ quốc.
Theo: Dân Trí