Phát hiện mới về thời kỳ “Một tỉ năm buồn tẻ” đã làm thay đổi hiểu biết về lịch sử sự sống trên Trái Đất, hé lộ vai trò bất ngờ của sự phân tách lục địa cổ đại Nuna.
- Thu hút nhân tài khoa học: Tự chủ quan trọng hơn lương cao
- Ninh Bình-Hành trình từ vùng di sản đến không gian số
- Tham ô tài sản chung cư Miếu Nổi: 7 bị can sắp ra tòa
Lục địa Nuna tan rã và bước ngoặt bất ngờ của sự sống
Thời kỳ kéo dài từ 1,8 tỉ đến 800 triệu năm trước từng được gọi là “Một tỉ năm buồn tẻ”, bởi giới khoa học cho rằng Trái Đất khi đó ổn định về khí hậu, địa chất và sự sống gần như ngừng tiến hóa. Tuy nhiên, nghiên cứu mới từ Đại học Sydney và Đại học Adelaide (Úc) đã thay đổi hoàn toàn quan điểm này. Theo đó, giữa giai đoạn tưởng chừng tĩnh lặng ấy lại xảy ra một biến động lớn: sự tan rã của siêu lục địa cổ Nuna – một sự kiện địa chất mang tính toàn cầu.
Sự phân tách này không chỉ là hiện tượng bình thường trong quá trình kiến tạo mảng, mà còn tạo nên một chuỗi phản ứng địa hóa học sâu rộng, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường và sự tiến hóa sinh học. Khi Nuna bắt đầu vỡ đôi, hành tinh xanh đã trải qua những biến đổi đáng kinh ngạc về cấu trúc bề mặt và hệ sinh thái.
Sự mở rộng biển nông – chiếc nôi cho sự sống bùng nổ
Nhóm nghiên cứu Úc đã mô phỏng quá trình kiến tạo mảng trong 1,8 tỉ năm, tái hiện sự dịch chuyển của ranh giới mảng, rìa lục địa và chu trình carbon giữa vỏ Trái Đất, đại dương và khí quyển. Kết quả cho thấy khoảng 1,46 tỉ năm trước, khi Nuna phân mảnh, tổng chiều dài của các thềm lục địa nông tăng hơn gấp đôi, đạt tới 130.000 km. Những vùng biển nông mới này trở thành môi trường giàu oxy và ôn hòa – điều kiện hoàn hảo để các dạng sinh vật nguyên thủy phát triển.
Đồng thời, lượng CO2 từ núi lửa giảm mạnh, trong khi lượng carbon bị “giam giữ” trong lớp vỏ đại dương tăng cao. Hiện tượng này xảy ra khi nước biển thấm sâu vào các sống núi giữa đại dương, bị nung nóng rồi mất CO2, tạo nên các lớp trầm tích đá vôi. Nhờ vậy, Trái Đất dần mát hơn, khí hậu ổn định và đại dương trở nên giàu dinh dưỡng hơn, mở đường cho sự xuất hiện của các sinh vật phức tạp.
Chu trình carbon và bước ngoặt tiến hóa của sinh vật nhân chuẩn
Theo Phó giáo sư Adriana Dutkiewicz từ Đại học Sydney, sự kết hợp giữa giảm phát thải carbon từ núi lửa và tăng lưu trữ carbon trong địa chất đã thay đổi mạnh mẽ khí hậu toàn cầu. Quá trình này góp phần điều hòa nhiệt độ, oxy hóa đại dương và thúc đẩy các phản ứng hóa học cần thiết cho sự sống bậc cao.
Khoảng 1,05 tỉ năm trước, hóa thạch sinh vật nhân chuẩn đầu tiên xuất hiện – trùng khớp với thời điểm lục địa phân tán và biển nông mở rộng. Điều này chứng minh rằng, sự biến động của vỏ Trái Đất không chỉ định hình bề mặt hành tinh, mà còn đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển sinh học. Kiến tạo mảng – cơ chế mà chỉ Trái Đất và mặt trăng Io của Sao Mộc được biết đến là sở hữu – chính là “động cơ” âm thầm nuôi dưỡng sự sống trên hành tinh xanh, chuẩn bị cho một kỷ nguyên tiến hóa rực rỡ kéo dài hàng trăm triệu năm sau đó.
Theo: Báo Mới