Chuyên gia nhận định, cuộc xâm lược Ukraine của Tổng thống Nga Vladimir Putin đang giết chết giấc mơ đường sắt Á-Âu của Trung Quốc. Khi khủng hoảng Ukraine tiếp tục leo thang, thiệt hại về kinh tế của Trung Quốc lên đến hàng tỷ USD. Cuộc chiến đã giúp Tổng thống Nga Putin đã loại bỏ Vành đai và con đường (BRI) để phát triển tuyến đường Bắc cực của riêng mình.
Cái kết cho giấc mơ đường sắt Á-Âu của Trung Quốc
Ngày 1/3, Andreea Brinza, Phó giám đốc Viện Châu Á – Thái Bình Dương của Romania, đã đăng một bài báo trên tạp chí Foreign Policy. Bài báo có tựa đề: “Cuộc chiến của Putin đã giết chết giấc mơ đường sắt Á-Âu của Trung Quốc ” .
Brinza tập trung vào tác động của cuộc tấn công quân sự của Nga đối với Ukraine đã tác động mạnh mẽ tới dự án Đường sắt Á-Âu mới của Trung Quốc. Cầu Lục địa Á-Âu Mới là một tuyến đường sắt quốc tế từ Liên Vân Cảng, Trung Quốc ở phía đông đến Rotterdam ở Hà Lan, với tổng chiều dài hơn 10.000 km. Nó chạy qua Kazakhstan, Nga và Belarus và đã trở thành một nhánh quan trọng của sáng kiến ”Vành đai và Con đường”, hay còn được ví von là “Tuyến đường sắt tơ lụa” của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).
Theo sáng kiến này, tàu hỏa của Trung Quốc sẽ băng qua lục địa Á-Âu và bán hàng hóa Trung Quốc sang châu Âu, hoạt động kinh doanh này đã được Bắc Kinh thúc đẩy mạnh mẽ và trở thành một phần quan trọng của sáng kiến ”Một vành đai, một con đường”. Nhưng gần một nửa trong số các tuyến đường đó đi qua Nga, nơi có thể bị ảnh hưởng nặng nề bởi các lệnh trừng phạt của châu Âu sau khi Nga tấn công quân sự vào Ukraine. Điều này tác động cực kỳ mạnh mẽ đối với kinh tế Trung Quốc.
Hàng hóa Trung Quốc có thể khó vận chuyển đến châu Âu bằng đường sắt theo lệnh trừng phạt
Trong năm 2017, khoảng 40 tuyến đường hàng hóa kết nối Trung Quốc và Châu Âu. Ngày nay, con số đó đã tăng gần gấp đôi lên 78 tuyến đến 180 thành phố ở 23 quốc gia châu Âu. Không chỉ số lượng tuyến đường và thành phố tăng lên mà số lượng phương tiện giao thông cũng tăng theo. Trước đó năm 2016 chỉ có 1.900 người, đến năm 2021 con số này sẽ lên tới gần 14.000 người. Do con số này đã tăng vọt trong thời kỳ đại dịch, nên giá trị hàng hóa được vận chuyển bằng những chuyến tàu chở hàng này cũng tăng lên tương ứng – từ 8 tỷ USD năm 2016 lên 74,9 tỷ USD vào năm 2021.
Tàu tốc hành Đường sắt Trung Quốc cũng đã phát triển một trung tâm mới. Petersburg ở Nga đã trở thành một trung tâm thương mại quan trọng để làm trung gian cho các luồng thương mại Trung-Đức, vì thời gian vận chuyển nhanh hơn.
Đây là câu chuyện trước khi Nga-Ukraine xung đột vũ trang. Tuy nhiên, sau khi tấn công Ukraine, Nga bị phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt cứng rắn. Brinza cho biết các công ty như DHL, Volvo Cars hay Ligne Roset có thể không còn được phép hoặc buộc phải lựa chọn không vận chuyển hàng hóa qua Nga. Điều này sẽ không chỉ ảnh hưởng đến xuất khẩu của châu Âu sang Trung Quốc, mà còn ảnh hưởng đến xuất khẩu của Trung Quốc sang châu Âu. Tác động có thể đáng kể khi Trung Quốc xuất khẩu gần 75 tỷ USD sang châu Âu bằng tàu hàng, trong khi vận tải biển phải chịu chi phí cao, chậm trễ và không đủ nguồn lực vận tải.
Việc xuất khẩu của Trung Quốc sang châu Âu giảm dẫn tới tăng trưởng kinh tế Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng. Đáng chú ý là tất cả những ảnh hưởng tiêu cực này lại diễn ra trong năm 2022, một năm quan trọng đối với ông Tập Cận Bình. Vì nó ảnh hưởng đến bảng thành tích của ông Tập để ông ta có thể đảm bảo giữ được chiếc ghế quyền lực ở nhiệm kỳ thứ 3 của mình.
Mặt khác, cuộc chiến của ông Putin đã làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng năng lượng, đẩy giá dầu chạm mức cao mới trong nhiều năm. Trong bối cảnh lo ngại rằng sự cô lập kinh tế ngày càng tăng sau khủng hoảng Ukraine sẽ làm gián đoạn nguồn cung năng lượng toàn cầu. Ngoài ra, giá gas tự nhiên cũng tăng giá kỷ lục. Điều này có thể ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng, làm giảm sức mua của người tiêu dùng đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc khi mà chi phí vận chuyển của nó k còn rẻ và sức cạnh tranh của hàng TQ không còn.
Có thể nói, cuộc chiến của ông Putin gây ra tác động thảm hại đối với nền kinh tế và đường sắt Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Một cuộc chiến của Nga có thể gây mất ổn định Cầu Đất liền Á-Âu Mới, vốn được coi là một trong những dự án thành công nhất của Sáng kiến Vành đai và Con đường.
Ông Putin loại bỏ Vành đai và con đường để phát triển tuyến đường Bắc cực
Tuyến đường biển phía Bắc (NSR) là tuyến vận tải biển giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương dọc theo bờ biển Siberia và Viễn Đông của Nga. Về cơ bản, Tuyến đường biển phía Bắc nằm ở phía trên nước Nga. Nga là cường quốc quan trọng nhất ở Bắc Cực. Và Nga có một số kế hoạch lớn cho Bắc Cực. Những kế hoạch này sẽ khó thực hiện nếu Vành đai và con đường BRI của Trung Quốc ở châu Âu đóng vai trò là một tuyến đường thương mại thay thế giữa châu Á và châu Âu.
Và nếu BRI của Trung Quốc ở châu Âu được phép duy trì là một con đường thương mại khả thi, nó sẽ đóng vai trò là một đối thủ cạnh tranh gay gắt với Tuyến đường biển phía Bắc (NSR) của Nga. Thương mại hàng năm qua Cầu Đất Á-Âu Mới dự kiến sẽ đạt 100 tỷ đô la trong vài năm tới. Và nhiều nhà vận chuyển hàng hóa sẽ chọn chuyển sản phẩm của họ bằng hành lang Trung Quốc chạy xuyên Âu-Á này.
Điều thú vị là dự án BRI đi qua Nga. Điều này có nghĩa là tất cả hàng hóa được vận chuyển đến châu Âu bằng hành lang này đều đi qua một vùng đất rộng lớn của Nga. Giờ đây, Nga đã phải hứng chịu các lệnh trừng phạt nghiêm ngặt, các thị trường châu Âu sẽ không thể giao dịch qua hành lang đường sắt Trung Quốc được nữa.
Tuy nhiên, Bắc Cực không phải là “tài sản của Nga”. Nó mở cửa cho tất cả mọi người – giống như Kênh đào Suez . Vì vậy, bất chấp việc Nga bị trừng phạt, một vài năm nữa, khu vực Bắc Cực sẽ trở thành tuyến đường vận chuyển huyết mạch cho tất cả các nước.
Và khi đó, Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh đối với Tuyến đường biển phía Bắc của Nga. Nói cách khác, dự án lớn này của Nga sẽ độc quyền về thương mại và vận chuyển ở Âu-Á. Vì vậy, trong khi Moscow không có độc quyền về Bắc Cực trên giấy tờ nhưng nó sẽ có độc quyền về thương mại thông qua Tuyến đường Biển phía Bắc này.
Nga hiện đang xây dựng một cảng lớn trị giá 110 tỷ USD. Dự án này, bao gồm cả cảng dầu ở Bắc Cực lớn nhất của đất nước, lớn đến nỗi nó được mệnh danh là dự án lớn nhất trong ngành công nghiệp dầu toàn cầu hiện đại. Theo các báo cáo tin tức, khoảng 19.840 tấn máy móc hạng nặng, khu sinh hoạt và thiết bị liên lạc đã được chuyển đến địa điểm và dự án dự kiến sẽ cung cấp 27,5 triệu tấn dầu vào năm 2025 sau khi đi vào hoạt động hoàn toàn.
Đến năm 2025, cảng sẽ có thể cung cấp 25 triệu tấn dầu và đến năm 2030, công suất sẽ tăng lên 100 triệu tấn. Cảng này sẽ giúp GDP của Nga tăng 2%.
Như vậy, tính toán của ông Putin phục vụ nhiều hơn cho lợi ích của Nga. Quan trọng nhất, Vladimir Putin đã phá bỏ BRI của Trung Quốc ở châu Á và châu Âu. Tuyến đường Biển phía Bắc sẽ biến Nga trở thành một trung tâm kinh tế và trung chuyển.