Giải Nobel Vật lý năm 2025 đánh dấu bước ngoặt giữa hai kỷ nguyên: trí tuệ nhân tạo và công nghệ lượng tử. Phát hiện về “hiệu ứng đường hầm lượng tử vĩ mô” là lời khẳng định con người đang tiến đến ranh giới giữa vật lý và nhận thức.
- Pháp đối mặt khủng hoảng: Macron chịu áp lực bầu cử
- Mỹ có thể thiệt hại 15 tỷ USD/tuần nếu chính phủ tiếp tục đóng cửa một phần
- Tin tức thế giới 7-10: Ông Trump dè chừng cấp Tomahawk cho Ukraine, chính phủ Mỹ vẫn đóng cửa
Cây cầu nối giữa thế giới lượng tử và thế giới con người
Theo công bố của Ủy ban Nobel, ba nhà khoa học đến từ Anh, Pháp và Mỹ đã được vinh danh vì khám phá “hiệu ứng đường hầm lượng tử vĩ mô và sự lượng tử hóa năng lượng trong mạch điện”. Đây là bước tiến vượt bậc trong việc chứng minh rằng các quy luật lượng tử không chỉ tồn tại ở quy mô nguyên tử, mà còn có thể được tái hiện trong những hệ thống điện tử vĩ mô – nơi con người có thể đo lường, điều khiển và ứng dụng trực tiếp.
Hiệu ứng đường hầm lượng tử cho phép các hạt vi mô “chui” qua rào cản năng lượng – điều mà vật lý cổ điển cho là bất khả. Từ một hiện tượng thuần túy lý thuyết, nó trở thành nền tảng cho việc phát triển các thiết bị siêu dẫn, cảm biến lượng tử và máy tính lượng tử. Nhờ vậy, con người không chỉ “quan sát” lượng tử, mà đang “làm việc cùng” lượng tử – một bước ngoặt lịch sử trong khoa học hiện đại.
Lượng tử – công nghệ của tương lai, nhưng cũng là phép thử cho nhân loại
Ủy ban Nobel nhấn mạnh rằng phát hiện này “mở đường cho thế hệ công nghệ lượng tử tiếp theo, bao gồm mật mã lượng tử, máy tính lượng tử và cảm biến lượng tử”. Với máy tính lượng tử, tốc độ xử lý thông tin có thể vượt xa mọi giới hạn của chip bán dẫn hiện nay. Một phép tính mà máy tính truyền thống mất hàng triệu năm, có thể được máy lượng tử giải chỉ trong vài phút.
Tuy nhiên, mặt trái của tiến bộ này cũng dấy lên lo ngại. Nếu công nghệ lượng tử bị lạm dụng, những hệ thống mã hóa bảo mật hiện nay có thể bị phá vỡ trong chớp mắt, đe dọa toàn bộ dữ liệu toàn cầu. Giới học giả cho rằng nhân loại cần đặt ra khuôn khổ đạo đức mới cho công nghệ lượng tử, tương tự như những gì thế giới đang tranh luận về trí tuệ nhân tạo (AI). Câu hỏi không còn là “chúng ta có thể làm được không?”, mà là “chúng ta có nên làm hay không?”.
Khi khoa học chạm đến triết học – Giới hạn cuối cùng của nhận thức
Nếu năm 2024 là năm của trí tuệ nhân tạo – nơi con người dạy máy móc cách “học”, thì năm 2025 là năm của lượng tử – nơi con người học cách “hiểu” chính vũ trụ. Bản chất của hiệu ứng đường hầm lượng tử đặt ra câu hỏi: Tại sao một hạt có thể xuất hiện ở hai nơi cùng lúc? Liệu ý thức con người có mang tính lượng tử?
Các nhà tư tưởng cho rằng, vật lý lượng tử đang khiến khoa học dần hội tụ với triết học. Khi ranh giới giữa “người quan sát” và “vật được quan sát” trở nên mờ nhạt, nhân loại buộc phải đối diện với chính bản chất của nhận thức – điều mà các nhà hiền triết Đông phương đã suy ngẫm hàng nghìn năm trước. Nobel Vật lý 2025, vì thế, không chỉ là sự tôn vinh trí tuệ khoa học, mà còn là lời nhắc nhở con người về trách nhiệm trong việc sử dụng tri thức.
Theo: Khai Mở