Một hố đen trung gian khối lượng khoảng 300.000 lần Mặt Trời được phát hiện ngoài rìa thiên hà lùn MaNGA 12772-12704, cách trung tâm thiên hà gần 3.000 năm ánh sáng. Phát hiện này mở ra những khía cạnh mới trong hiểu biết về sự đồng tiến hóa giữa hố đen và thiên hà chứa nó.
- Phát hiện 100 tấn thịt lợn không rõ nguồn gốc tại Gia Lai
- Con tan học từ 15h30, phụ huynh lo lắng vì bất tiện đưa
- Cháy cửa hàng phụ tùng ở TP HCM, một cụ ông tử vong
Phát hiện và đặc điểm nổi bật
Nhóm nghiên cứu tại Đài thiên văn Thượng Hải công bố phát hiện trên tạp chí Science Bulletin vào tháng 9/2025 rằng, hố đen này thu hút vật chất và phát ra năng lượng dù không nằm ở trung tâm thiên hà. Thiên hà MaNGA 12772-12704, thuộc nhóm thiên hà lùn, cách Trái Đất khoảng 230 triệu năm ánh sáng, là nơi hố đen được phát hiện.
Hố đen này được phát hiện dựa trên dữ liệu quan sát trong suốt 30 năm (1993-2023) từ kính thiên văn sóng vô tuyến VLA. Các đặc điểm quan trọng gồm: nguồn sáng biến đổi cường độ — lúc sáng, lúc mờ — không theo quy luật cố định, cùng với tia năng lượng phát ra ở quy mô parsec. Tất cả là dấu hiệu rõ ràng xác nhận đây là một hố đen thực sự, không phải là tàn dư siêu tân tinh hay vật thể “giả danh”.
Tầm quan trọng với hiểu biết về thiên hà
Khác với hố đen “trung tâm” thường được đặt tại tâm thiên hà, hố đen lang thang như ở MaNGA 12772-12704 đặt ra câu hỏi: liệu những hố đen không trung tâm có thể tác động như thế nào tới sự hình thành sao mới, phân bố khí và tiến trình tiến hóa thiên hà. Sự tồn tại của chúng chứng tỏ rằng vũ trụ còn có những cấu trúc mà con người chưa từng quan sát được đầy đủ.
Ngoài ra, phát hiện này buộc các mô hình vũ trụ học và thiên văn học phải điều chỉnh lại giả thuyết về mối liên hệ giữa hố đen và thiên hà chủ: từ việc chỉ xem hố đen trung tâm như “trái tim” của thiên hà, sang việc tính tới các hố đen nằm ngoài tâm có thể đóng vai trò hỗ trợ hoặc thay đổi môi trường vật chất xung quanh.
Công cụ quan sát & kỳ vọng tương lai
Để xác minh, nhóm dùng kính thiên văn VLA và các quan sát vô tuyến trong những năm qua để theo dõi sự biến đổi ánh sáng từ vị trí nghi ngờ. Đồng thời, sự phát sáng và phát ra tia năng lượng được phân tích để loại trừ các khả năng khác như sự kiện siêu tân tinh đã chết, hay đám mây khí sáng giả.
Trong tương lai, các kính thiên văn thế hệ mới như SKA (Square Kilometre Array), ngVLA (next-generation Very Large Array), và FAST của Trung Quốc được kỳ vọng sẽ giúp phát hiện thêm nhiều hố đen lang thang khác. Những quan sát mới sẽ giúp nhân loại trả lời những câu hỏi lớn: làm thế nào chúng hình thành, lý do chúng không nằm ở tâm thiên hà, và ảnh hưởng thực sự của chúng lên cấu trúc thiên hà và vũ trụ rộng lớn hơn.
Những hệ quả có thể với vũ trụ học
Việc phát hiện hố đen lang thang như vậy không chỉ làm thay đổi nhận thức hiện nay mà còn có thể ảnh hưởng tới các phương trình mô hình vật chất tối, năng lượng tối, và cách mô hình hóa cấu trúc vật chất lớn trong vũ trụ.
Nếu chỉ có hố đen ở trung tâm, ảnh hưởng đến phát triển thiên hà chủ được tính theo cách truyền thống; nhưng với hố đen lang thang, sự tương tác với khí giữa các vùng thiên hà có thể mạnh mẽ hơn dự đoán, làm thay đổi mật độ sao, ảnh hưởng ánh sáng, khả năng hình thành sao mới và kể cả phân bố vật chất tối.
Theo: Dân trí