Một mảnh đất với nhiều người có thể chỉ đơn thuần là tài sản kinh tế, nhưng với rất nhiều gia đình Việt, đó còn là di sản, là phần hồn của tổ tiên, là chốn đi về không thể thay thế. Tuy nhiên, hiện nay nhiều mảnh đất như vậy đang bị quy hoạch treo kéo dài hàng chục năm mà không có lối ra, khiến người dân rơi vào cảnh “có đất như không”, khiến di sản tổ tiên dần mai một theo thời gian.
- Gỡ khó cho hộ kinh doanh giữa vòng xoáy hàng giả và áp lực thuế
- Sang tên sổ đỏ từ 1/1/2025: Cha mẹ muốn chuyển cho con cần đáp ứng điều kiện gì?
- Bảo vệ môi trường – Cam kết cho một tương lai bền vững
Ký ức nằm trong từng thửa đất
Ở nhiều vùng ven đô như Đông Anh (Hà Nội), Nhà Bè (TP.HCM), Thủ Dầu Một (Bình Dương), không khó để bắt gặp những ngôi nhà cấp 4 cũ kỹ giữa khu vườn hoang vắng. Chủ nhân những căn nhà ấy vẫn đang sống, vẫn ngày ngày thắp nhang lên bàn thờ tổ tiên. Thế nhưng, họ không thể sửa chữa, xây mới hay làm thủ tục cấp sổ đỏ vì mảnh đất nằm trong diện quy hoạch treo.
Điều này không chỉ khiến họ mất quyền sử dụng đất thực tế, mà còn khiến những giá trị tinh thần, những ký ức, truyền thống gia đình bị gián đoạn. Người trẻ trong gia đình thường phải rời đi để tìm nơi ở khác, trong khi người già chịu cảnh sống lay lắt bên mảnh đất tổ tiên giờ đây trở nên hoang phế.
Tác động của quy hoạch treo đối với đời sống người dân
Theo số liệu do HĐND TP.HCM công bố (Báo Nhân Dân, 2023), hiện TP.HCM có khoảng 547 dự án đang bị quy hoạch treo. Trong đó, nhiều dự án kéo dài hàng chục năm, khiến hàng ngàn hộ dân gặp khó khăn trăm bề, điển hình là dự án Bình Quới – Thanh Đa được quy hoạch từ năm 1992 đến nay vẫn chưa được thực hiện. Người dân không có sổ đỏ, không được sửa nhà, không thể thế chấp vay vốn ngân hàng dù sống ổn định hàng chục năm.
Tại Hà Nội, Báo Tuổi Trẻ Thủ Đô (2023) cũng phản ánh tình trạng hơn 300 dự án bị chậm triển khai ở 12 quận huyện; ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của nhiều hộ dân. Có người chia sẻ:
“Đất của ông bà để lại, sống bao đời, vậy mà giờ muốn sửa lại mái nhà cũng không dám.”
Việc quy hoạch treo không chỉ làm mất đi giá trị thực của đất đai, mà còn gây tổn thương sâu sắc đến tâm lý, niềm tin và sự an cư của người dân.
Những câu chuyện đời thường đằng sau bản đồ quy hoạch
Nhiều gia đình ở các khu vực bị quy hoạch treo sống trong cảnh không được cấp sổ đỏ; không được phép sửa chữa nhà cửa. Điều này khiến giá trị đất giảm mạnh; cuộc sống bị bóp nghẹt, không thể vay vốn làm ăn hoặc đầu tư nâng cấp tài sản.
Có trường hợp người dân muốn chuyển nhượng đất nhưng không thể, dẫn đến nhiều tranh chấp kéo dài. Những mảnh vườn xanh tốt ngày xưa giờ đây bị bỏ hoang, cỏ dại mọc um tùm, những căn nhà dần xuống cấp theo năm tháng.
Những câu chuyện như vậy xuất hiện nhiều ở vùng ven đô và cả trong các thành phố lớn; khiến mảnh đất không còn là nơi an cư mà trở thành gánh nặng tâm lý; một “di sản bị bỏ hoang” mà người dân bất lực nhìn nhận.
Khi nào người dân được tôn trọng trong quy hoạch?
Theo Luật Đất đai hiện hành, nếu dự án không được triển khai trong vòng 3 năm, phải được rà soát, thu hồi hoặc điều chỉnh để tránh gây thiệt hại cho người dân. Tuy nhiên, báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường (2024) và các phản ánh từ Báo Nhân Dân cho thấy; rất ít địa phương thực hiện đúng quy định này.
Hàng vạn người dân đang phải sống trong cảnh “đất nằm im” không thể sử dụng; không được giao dịch hay phát triển. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy kinh tế và xã hội nghiêm trọng; làm mất niềm tin của người dân vào các chính sách quy hoạch.
Người dân không chống lại sự phát triển; nhưng họ cần sự minh bạch, công bằng và tôn trọng quyền lợi. Họ cần biết rõ lộ trình quy hoạch; thời gian thực hiện và được hỗ trợ hợp lý trong quá trình di dời hoặc đền bù.
Giải pháp cần thiết từ chính quyền và cơ quan quản lý
- Rà soát, thu hồi các dự án quy hoạch kéo dài không có tiến độ thực hiện.
- Công khai minh bạch thông tin quy hoạch để người dân được biết và theo dõi.
- Hỗ trợ di dời, tái định cư, đền bù xứng đáng và kịp thời với các hộ bị ảnh hưởng.
- Tăng cường trách nhiệm của các cơ quan quản lý đất đai, giám sát thực hiện dự án chặt chẽ.
- Tham vấn người dân trong quá trình xây dựng, điều chỉnh quy hoạch để đảm bảo hài hòa lợi ích.
Quy hoạch treo – Đất thì nằm im, nhưng lòng người thì không thể
Một mảnh đất có thể im lìm qua năm tháng, chờ đợi thay đổi trên bản đồ quy hoạch. Nhưng lòng người không thể chờ mãi. Mỗi ngày qua đi, niềm tin dần mòn, ký ức lạc lõng; và những gì cha ông để lại – nếu không được sống tiếp – cũng dần úa tàn theo cỏ dại.
Phải nhớ rằng, trên mỗi mảnh đất bị treo là phần huyết thống, tiếng gọi quê hương và căn cước của bao thế hệ. Đừng để đất chỉ là tài sản vật chất, đừng bắt người dân chờ đến cạn kiệt hy vọng.
Đừng để đất tổ tiên bị bỏ hoang – và đừng để lòng người hoang hoải thêm một đời.