Việc Ba Lan tái lập kiểm soát biên giới với Đức và Litva đang làm dấy lên lo ngại về tương lai của Schengen – biểu tượng quan trọng nhất của EU.
- TPHCM sắp hỗ trợ đổi xe xăng cũ lấy xe điện mới, tiến tới giao thông xanh
- Anh tố cáo Nga phát triển phần mềm gián điệp, trừng phạt 18 sĩ quan GRU
- Lý do người khác tránh xa bạn không phải vì họ thay đổi, mà vì bạn không nhận ra
Căng thẳng biên giới tái bùng phát giữa các thành viên EU
Từ ngày 7/7/2025, tuyến biên giới giữa Ba Lan và Đức liên tục xảy ra tình trạng ùn tắc nghiêm trọng. Những hàng xe tải kéo dài, công nhân bị kiểm tra giấy tờ, gây ảnh hưởng nặng nề đến giao thương và đi lại hàng ngày. Đây là hậu quả của việc Ba Lan áp dụng biện pháp kiểm soát biên giới tạm thời, nhằm ngăn chặn dòng người di cư được cho là gia tăng từ Đức và Litva.
Theo Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk, động thái này là để “đảm bảo an ninh quốc gia”. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng đây là phản ứng mang tính trả đũa sau khi Đức siết chặt kiểm soát biên giới từ tháng 5/2025, khiến người xin tị nạn bị dồn sang phía Ba Lan.
Hệ lụy từ việc khôi phục kiểm soát biên giới
Việc áp dụng trở lại các trạm kiểm tra tại biên giới không chỉ ảnh hưởng đến người lao động xuyên biên giới mà còn giáng đòn mạnh vào nền kinh tế EU. Theo ước tính của Nghị viện châu Âu, riêng ngành vận tải có thể thiệt hại tới 320 triệu euro chỉ vì thời gian chờ đợi kéo dài.
Ngoài tổn thất kinh tế, hành động đơn phương của các nước như Ba Lan, Đức, Áo hay Pháp còn đặt ra câu hỏi lớn về lòng tin và sự đoàn kết trong EU. Các cộng đồng biên giới, vốn phụ thuộc vào sự lưu thông tự do của hàng hóa và con người, đang đối mặt với gián đoạn chuỗi cung ứng, thiếu hụt nhân lực và áp lực giá cả.
Schengen đang bị “bào mòn” từ bên trong
Schengen – hiệp ước được coi là trụ cột của Liên minh châu Âu – cho phép người dân tự do di chuyển giữa 29 quốc gia mà không cần kiểm tra hộ chiếu. Nhưng những gì đang diễn ra cho thấy quy tắc vàng này đang dần trở nên lỏng lẻo.
Từ sau cuộc khủng hoảng người tị nạn năm 2015, nhiều quốc gia đã lợi dụng điều khoản “kiểm soát tạm thời” trong Schengen để duy trì biện pháp an ninh trong thời gian dài, đôi khi kéo dài tới hàng thập kỷ. Điều này khiến các nhà quan sát lo ngại về một tiền lệ nguy hiểm: nếu kiểm soát biên giới trở thành mặc định, thì Schengen còn ý nghĩa gì?
Chính trị nội bộ đang chi phối chính sách biên giới
Tại Ba Lan, quyết định của ông Tusk chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ áp lực chính trị trong nước. Các đảng đối lập, đặc biệt là nhóm dân túy, đã liên tục chỉ trích chính phủ “yếu kém trong kiểm soát di cư”. Trong bối cảnh cử tri ngày càng nghiêng về xu hướng dân tộc chủ nghĩa, hành động cứng rắn với biên giới trở thành một lựa chọn mang tính phòng vệ chính trị.
Tương tự, nhiều chính phủ EU đang rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan: nếu tiếp tục mở cửa, họ mất điểm với cử tri; nếu siết lại, họ phá vỡ tinh thần liên kết EU.
Giải cứu Schengen: Không dễ, nhưng vẫn có thể
Liệu EU có thể giữ được hệ thống biên giới mở trong tương lai? Câu trả lời phụ thuộc vào khả năng đối thoại và cải cách chính sách tị nạn chung. Cho đến nay, các nỗ lực phân bổ công bằng người tị nạn vẫn gặp bế tắc do bất đồng giữa các nước “cửa ngõ” như Ý, Hy Lạp, Ba Lan và các nước giàu phía Bắc.
Ngoài ra, EU cũng cần siết chặt quy định về thời gian và điều kiện áp dụng kiểm soát tạm thời – thay vì để các nước lạm dụng như hiện nay. Nếu không có biện pháp cụ thể, Schengen rất có thể sẽ tiếp tục bị xói mòn đến mức không thể cứu vãn.
Tái lập biên giới – biểu tượng của khủng hoảng lòng tin
Việc dựng lại trạm kiểm soát không chỉ là rào chắn vật lý mà còn là dấu hiệu của sự thiếu tin tưởng lẫn nhau trong EU. Nó gửi đi thông điệp rằng, khi khủng hoảng xảy ra, mỗi quốc gia sẽ “lo thân mình trước”, thay vì đặt lợi ích chung lên hàng đầu. Nếu không sớm có hành động mang tính chiến lược, EU sẽ phải đối mặt với viễn cảnh mà chính họ từng tránh né: trở về thời kỳ “nội bất xuất, ngoại bất nhập”.
Theo: antg