Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo đang mang đến nhiều tiện ích, song cũng làm dấy lên nỗi lo mới: AI có thể làm thay đổi cách con người – đặc biệt là trẻ em – cảm nhận về thế giới thực.
- Tin tức thế giới 20-10: Máy bay lao xuống biển ở Hong Kong; Tiết lộ cuộc gặp Trump – Zelensky
- Hy vọng hòa bình ở Gaza lung lay trong vòng xoáy cáo buộc giữa Israel và Hamas
- Điểm mấu chốt trong chiến lược đàm phán của Tổng thống Nga Vladimir Putin
Trẻ em và mối quan hệ cảm xúc ảo với AI
Nhiều phụ huynh tại Mỹ và châu Âu gần đây báo cáo rằng con họ ngày càng “gắn bó” với chatbot AI. Một số trẻ thậm chí coi chatbot như người bạn thân thiết, chia sẻ bí mật cá nhân và cảm xúc sâu kín. Điều này đặt ra câu hỏi: liệu AI có đang thay thế vai trò của con người trong việc hình thành nhân cách và cảm xúc?
Theo các chuyên gia tâm lý, AI được lập trình để phản hồi bằng lời lẽ dễ chịu, tạo cảm giác đồng cảm và thấu hiểu. Khi trẻ nhỏ tiếp xúc thường xuyên, chúng có thể nhầm lẫn giữa sự “quan tâm ảo” và tình cảm thật. Về lâu dài, điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp xã hội và phát triển cảm xúc của trẻ.
Báo cáo của UNESCO năm 2025 cũng cảnh báo xu hướng “phụ thuộc tình cảm” vào AI đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt trong độ tuổi 10–16.
Nguy cơ thao túng nhận thức cộng đồng
Không chỉ trẻ em, người lớn cũng dễ bị ảnh hưởng bởi các mô hình AI được thiết kế để phù hợp với sở thích và quan điểm của từng cá nhân. Khi AI “học” được cách phản hồi theo hướng người dùng mong muốn, nó có thể vô tình củng cố định kiến hoặc lan truyền thông tin sai lệch.
Ví dụ, khi một người thường xuyên bày tỏ quan điểm chính trị, AI có thể “ưu tiên” hiển thị hoặc ủng hộ nội dung tương tự, tạo ra hiệu ứng buồng vang (echo chamber). Điều này khiến xã hội trở nên chia rẽ và mất dần khả năng tranh luận lành mạnh.
Một số tổ chức quốc tế như OECD và UNESCO đã khuyến nghị cần có cơ chế giám sát độc lập đối với các hệ thống AI thương mại, đặc biệt trong lĩnh vực truyền thông và giáo dục.
Khôi phục giá trị con người trong kỷ nguyên AI
Trước tốc độ phát triển vượt bậc của công nghệ, nhiều học giả cho rằng chỉ có thể bảo vệ nhân loại bằng cách củng cố nền tảng đạo đức và văn hóa truyền thống. Khi con người hiểu rõ bản thân và trân trọng giá trị chân thật, AI sẽ chỉ là công cụ – không thể chi phối tâm hồn.
Jack Clark từng nói: “AI có thể trở thành tấm gương phản chiếu nội tâm con người. Nếu chúng ta gieo vào đó lòng ích kỷ, nó sẽ phản ánh lại sự lạnh lùng. Nhưng nếu gieo vào đó lòng nhân ái, nó sẽ học cách phục vụ con người một cách thiện lương hơn.”
Các chuyên gia đồng tình rằng việc quản lý AI không chỉ là nhiệm vụ của các kỹ sư mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội – từ giáo dục, truyền thông cho tới chính sách.
Theo: Khai Mở