Tiêu thụ động vật hoang dã ở Việt Nam, từ rắn, rùa đến chim sẻ, khiến du khách quốc tế kinh ngạc. Những món ăn này không chỉ phản ánh truyền thống mà còn đặt ra câu hỏi về bảo tồn thiên nhiên và sức khỏe cộng đồng
- Lãi suất ngân hàng 30/9: Cuộc đua kỳ hạn ngắn nóng trở lại, chọn nhà băng nào có lợi nhất?
- 5 kiểu phụ nữ mãi đẹp trong mắt đàn ông, bất kể tuổi tác hay dung mạo
- Bão Bualoi gây thiệt hại nghiêm trọng ở Thái Lan, Myanmar và Philippines
Ẩm thực Việt Nam nổi tiếng với sự đa dạng và độc đáo, nhưng thói quen tiêu thụ động vật hoang dã như rắn, rùa, chim sẻ hay cò đã khiến nhiều người nước ngoài không khỏi bất ngờ và lo ngại. Từ Hà Nội đến TP HCM; những món ăn được xem là “đặc sản” này không chỉ phản ánh truyền thống văn hóa mà còn đặt ra những thách thức lớn về bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Bài viết này phân tích trải nghiệm của người nước ngoài; thực trạng tiêu thụ động vật hoang dã và những nỗ lực thay đổi tại Việt Nam; dựa trên các khảo sát và câu chuyện thực tế.
Tiêu thụ động vật hoang dã: Trải nghiệm “rùng mình” của người nước ngoài
Nathan Cole, 31 tuổi, một người Anh đến Việt Nam từ năm 2020, từng nghĩ món lẩu rùa là trò đùa cho đến khi xem video con rùa được chặt nhỏ; nấu cùng nấm và thảo mộc. “Tôi thực sự sốc,” anh chia sẻ. Ở Anh, việc ăn các loài bò sát bị kiểm soát chặt chẽ vì nguy cơ sức khỏe, khiến bạn bè của Nathan ở quê nhà khó tin câu chuyện này. Sống ở khu Thảo Điền, TP HCM, nơi tập trung nhiều người nước ngoài, Nathan ít tiếp xúc với các món ăn địa phương “nặng đô” cho đến trải nghiệm này.
Godspromise Iveoghene Egbeji, 28 tuổi từ Nigeria, cũng có cảm giác tương tự khi được mời ăn thịt cò và rùa tại Hà Nội. Ở quê anh; thực phẩm phổ biến chỉ là gà, bò, dê hoặc cá; nhiều bộ tộc kiêng ăn rắn hay rùa vì lý do văn hóa và tôn giáo. “Tôi thấy người Việt có thể biến bất kỳ loài nào thành món nhậu, từ chim sẻ quay đến đuông dừa,” anh nói. Dù miễn cưỡng thử một miếng chim sẻ, anh vẫn cảm thấy khó chịu.
Jefferson Saunders, 75 tuổi, người Mỹ sống tại Bình Thạnh, TP HCM 7 năm, bày tỏ lo ngại sâu sắc. Ở Mỹ, săn bắn nai hay lợn rừng được quy định nghiêm ngặt, thậm chí câu cá cũng cần giấy phép. “Ở Việt Nam, tiêu thụ động vật hoang dã xuất hiện công khai trên bàn ăn, quảng cáo và làm quà biếu. Điều này đe dọa sự tồn tại của các loài,” ông nhấn mạnh.
Tiêu thụ động vật hoang dã: Niềm tin văn hóa và thị trường ngầm
Thói quen tiêu thụ động vật hoang dã bắt nguồn từ quan niệm dân gian “ăn gì bổ nấy” – như ăn óc khỉ để thông minh; mật gấu chữa bệnh; hay thịt thú rừng thể hiện đẳng cấp. Minh Tuấn, 45 tuổi, doanh nhân ở Hà Nội, cho biết anh thỉnh thoảng chiêu đãi đối tác bằng cầy hương, nhím hay dúi. “Những món này tạo cảm giác đặc biệt; không phải lúc nào cũng có,” anh nói.
Tuy nhiên; thực trạng đáng báo động được ghi nhận bởi các tổ chức như TRAFFIC và Wildlife At Risk (WAR). Khảo sát từ 2021-2023 tại Hà Nội cho thấy 47% cư dân từng sử dụng sản phẩm hoang dã; chủ yếu là thực phẩm như thịt hươu; rắn, rùa (82%). Tại TP HCM, con số là 50,8%; với 75,3% liên quan đến ăn uống. Năm 2024, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) phát hiện 42% nhà hàng ở Hà Nội và 24% ở TP HCM quảng cáo món từ chim hoang dã; bao gồm cả “chim to dần” – hỗn hợp sẻ, cu, cò, le le. Hơn 22.500 quảng cáo sản phẩm hoang dã xuất hiện trên mạng xã hội và thương mại điện tử trong ba năm qua; cho thấy thị trường này hoạt động công khai dù bị pháp luật nghiêm cấm.
Rủi ro sức khỏe và lời kêu gọi thay đổi
Sumeet Saksena, nhà khoa học môi trường từ East-West Center (Mỹ), cảnh báo việc tiêu thụ động vật hoang dã ở Việt Nam tiềm ẩn nguy cơ cao. “Săn bắt, vận chuyển và chế biến trong điều kiện vệ sinh kém tạo điều kiện cho virus, vi khuẩn lây lan,” ông nói; dẫn chứng từ các đại dịch như cúm gia cầm.
May mắn thay, nhận thức đang thay đổi, đặc biệt ở giới trẻ. Hoài An, 32 tuổi, tại TP HCM, gọi thói quen này là “man rợ và lỗi thời”. “Có hàng ngàn món ăn lành mạnh, không cần tàn phá thiên nhiên hay mạo hiểm sức khỏe;” chị nói. Pháp luật Việt Nam cũng siết chặt: Nghị định 35/2019 phạt 1-10 triệu đồng cho hành vi săn bẫy chim; và Điều 234 Bộ luật Hình sự có thể phạt tù đến 7 năm với động vật nguy cấp.
Các chiến dịch từ ENV và TRAFFIC đang góp phần nâng cao nhận thức; giảm tiêu thụ. Nathan Cole hy vọng: “Thế hệ trẻ Việt Nam sẽ nhận ra rủi ro và bảo vệ đa dạng sinh học.”
Hướng tới ẩm thực bền vững
Tiêu thụ động vật hoang dã không chỉ là câu chuyện ẩm thực mà còn là bài toán cân bằng giữa truyền thống và hiện đại. Những trải nghiệm từ Nathan, Godspromise và Jefferson phản ánh sự khác biệt văn hóa; đồng thời kêu gọi hành động: thực thi pháp luật, giáo dục cộng đồng và phát triển sinh kế thay thế. Chỉ khi đó, Việt Nam mới bảo vệ được di sản thiên nhiên và chào đón thế giới mà không gây sốc văn hóa. Với nhận thức ngày càng cao; hy vọng thói quen này sẽ dần mai một, nhường chỗ cho ẩm thực bền vững, an toàn.
Theo: VnExpress