Cuộc đối đầu thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ đơn thuần là một tranh chấp thương mại, mà còn là bước ngoặt cho quá trình tái cấu trúc quyền lực toàn cầu, khi các siêu cường tìm cách tái định hình luật chơi địa kinh tế thế giới.

Thương chiến Mỹ – Trung khiến cấu trúc quyền lực thế giới thay đổi ra sao

Theo thông cáo của Nhà Trắng ngày 15/4, chính phủ Mỹ sẽ áp mức thuế lên tới 245% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, nhắm trực diện vào các ngành công nghệ cao như xe điện, pin và năng lượng tái tạo. Mức thuế này được viện dẫn vì lý do an ninh quốc gia và để đáp trả các động thái thuế quan gần đây của Bắc Kinh.

Đây là bước leo thang mạnh mẽ nhất kể từ cuộc chiến thương mại năm 2018, đánh dấu một giai đoạn mới trong quan hệ kinh tế Mỹ – Trung. Tuy nhiên, ẩn sau quyết định này là những chuyển động sâu sắc trong cấu trúc quyền lực toàn cầu, vượt xa khuôn khổ một tranh chấp thương mại thông thường.

Giai đoạn mới trong cuộc đối đầu kinh tế

Khác với giai đoạn đầu của thương chiến Mỹ – Trung (2018 – 2019), vốn chủ yếu nhắm vào hàng tiêu dùng, lần này Washington chuyển mục tiêu sang các lĩnh vực chiến lược cốt lõi như công nghệ xanh, đổi mới sáng tạo và sản xuất tiên tiến – các trụ cột quyết định năng lực cạnh tranh của một quốc gia trong thế kỷ XXI.

Những ngành công nghiệp chủ lực của Trung Quốc – từ pin lithium, xe điện đến năng lượng tái tạo – trở thành tâm điểm. Đồng thời, Bắc Kinh phản ứng bằng cách đình chỉ xuất khẩu một số loại đất hiếm, đe dọa nguồn cung toàn cầu cho các sản phẩm công nghệ cao.

Trung Quốc cũng đang điều chỉnh chiến lược thị trường, đẩy mạnh tiếp cận các khu vực như ASEAN, châu Âu và Mỹ Latinh để giảm phụ thuộc vào Mỹ và mở rộng ảnh hưởng. Trong khi đó, người tiêu dùng Mỹ sẽ phải gánh chịu hệ quả trực tiếp qua giá cả tăng vọt, đặc biệt với sản phẩm công nghệ xanh. Chính phủ Mỹ dự kiến phải đẩy mạnh đầu tư công, song quá trình này sẽ cần nhiều thời gian, nguồn lực và sự đồng thuận chính trị không dễ đạt được.

Thương chiến gây nguy cơ rạn nứt liên minh toàn cầu

Động thái đơn phương của Mỹ cũng tiềm ẩn khả năng gây chia rẽ với các đồng minh châu Âu – nơi nhiều quốc gia vẫn đang phụ thuộc vào linh kiện và nguyên liệu nhập từ Trung Quốc. Nếu không đạt được sự đồng thuận quốc tế, cuộc đối đầu kinh tế này có thể làm xói mòn niềm tin và sự phối hợp giữa các nền kinh tế lớn trên thế giới.

Thương chiến Mỹ – Trung tái định hình cấu trúc quyền lực toàn cầu

Cuộc chiến thuế quan đang góp phần thúc đẩy sự phân tách trong cấu trúc kinh tế toàn cầu. Mỹ và các đồng minh G7 ngày càng có xu hướng hình thành những liên minh công nghệ và chuỗi cung ứng khép kín, nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Đồng thời, Bắc Kinh cũng tăng tốc các sáng kiến khu vực như RCEP, BRICS+ và “Chuỗi cung ứng châu Á – ASEAN – Trung Á”.

Hệ quả là thế giới đang dịch chuyển từ một mô hình toàn cầu hóa mở sang một hệ thống “đa cực phân mảnh”, nơi các quốc gia buộc phải chọn phe để duy trì vai trò trong chuỗi giá trị. Điều này khiến những nền kinh tế đang phát triển đối mặt với rủi ro bị gạt ra bên lề, kéo theo bất ổn chính trị và mất kiểm soát chuỗi cung ứng.

Về mặt cấu trúc quyền lực, giới phân tích nhận định trật tự lưỡng cực mới đang dần hình thành, với Mỹ và Trung Quốc là hai cực đối đầu – không chỉ về kinh tế mà còn về hệ giá trị, mô hình phát triển và tầm ảnh hưởng toàn cầu. Thế giới đơn cực do Mỹ dẫn dắt đang bị thách thức, mở đường cho một cuộc chơi mới với luật lệ khác biệt.

3 kịch bản cho tương lai toàn cầu sau thương chiến Mỹ – Trung

Các chuyên gia đưa ra ba kịch bản chính cho tương lai của hệ thống thương mại thế giới trong bối cảnh thương chiến Mỹ – Trung:

  1. Xung đột toàn diện: Hai bên tiếp tục leo thang trả đũa, dẫn đến suy giảm thương mại toàn cầu, lạm phát lan rộng và đứt gãy chuỗi cung ứng trong các ngành chiến lược.
  2. Thương lượng chiến lược: Mỹ và Trung Quốc sử dụng các biện pháp thuế quan như công cụ mặc cả để trở lại bàn đàm phán và thiết lập thỏa thuận mới về thị trường, công nghệ và quyền sở hữu trí tuệ.
  3. Phân mảnh hệ thống toàn cầu: Thế giới phân tách thành các khối kinh tế riêng biệt. Mặc dù kém hiệu quả hơn, mô hình này có thể tạo ra sự ổn định trong từng cụm địa kinh tế, nhưng làm tăng rủi ro xung đột và bất ổn khu vực.

Dù theo kịch bản nào, điểm chung là thương mại quốc tế không còn mang tính thuần kinh tế. Nó đang trở thành một công cụ chiến lược để xác lập ảnh hưởng, tái định hình luật chơi và cấu trúc quyền lực toàn cầu trong kỷ nguyên hậu toàn cầu hóa.

Theo: Vietnamnet