Dù sở hữu 1,4 tỷ dân và đã mở cửa gần 50 năm, Trung Quốc vẫn chưa tự sáng tạo được công nghệ lõi, chưa giành được một giải Nobel khoa học nào đúng nghĩa. Bản chất nằm ở đó: hệ tư tưởng áp đặt, hủy hoại tự do tư duy, và tham vọng dùng công nghệ đã sao chép để thay đổi trật tự thế giới. Song lịch sử luôn có giới hạn, và lực phản kháng đang trỗi dậy

I. Một Trung Quốc hiện đại – nhìn từ bề nổi và bản chất

Trong vài thập kỷ qua, Trung Quốc nổi lên như một hiện tượng đặc biệt của thế kỷ 21. Một quốc gia với hơn 1,4 tỷ dân, đạt tốc độ tăng trưởng cao, sở hữu các thành phố hiện đại, mạng lưới giao thông vượt trội, và đang vươn mình ra toàn cầu với những chiến lược như “Vành đai – Con đường”, “Made in China 2025” hay “Trung Hoa mộng”. Bề nổi ấy khiến không ít người cho rằng Trung Quốc là đối thủ duy nhất có khả năng thách thức vai trò lãnh đạo toàn cầu của Hoa Kỳ.

Thế nhưng, đằng sau ánh hào quang ấy là một sự thật đáng suy ngẫm: Trung Quốc, dù đông dân nhất thế giới, mở cửa với phương Tây hơn nửa thế kỷ, nhưng chưa từng có một công trình khoa học tự do nào được vinh danh bằng giải Nobel trong lĩnh vực khoa học tự nhiên, trừ một ngoại lệ duy nhất – giải Y học năm 2015 về Artemisinin, vốn dựa trên bài thuốc Đông y cổ truyền.

Sự nghịch lý đó không phải do dân số hay tài nguyên, mà bắt nguồn từ chính bản chất hệ tư tưởng đã hình thành từ sau Cách mạng Văn hóa – sự phá hủy nền văn minh 5000 năm từng sản sinh ra Lão Tử, Khổng Tử… và Tứ đại phát minh của nhân loại.

II. Hệ quả của việc tiêu diệt tư tưởng tự do

Không có một nền sáng tạo thực sự nào tồn tại dưới sự áp đặt tư tưởng và kiểm soát tư duy. Mọi phát minh vĩ đại – từ vật lý lượng tử, sinh học phân tử, đến công nghệ số và AI – đều nảy sinh trong môi trường mà con người được phép sai lầm, phản biện, và suy nghĩ vượt khỏi khuôn mẫu.

Nhưng Trung Quốc hậu 1949 lại xây dựng xã hội trên nền tảng tư tưởng độc tôn. Sau Cách mạng Văn hóa (1966–1976), không chỉ trí thức, mà cả giá trị truyền thống cũng bị tẩy xóa. Hàng triệu sách vở bị đốt, đền chùa bị phá, người dân bị khuyến khích tố cáo cha mẹ, học sinh đấu tố thầy cô. Hàng tỉ người Trung quốc bị đặt trong một cái lồng tư tưởng: bất kể suy nghĩ gì đều phải phù hợp với chế độ và để phục vụ quyền lực của chế độ.

Cái giá phải trả cho việc hủy hoại tinh thần tự do tư tưởng là một xã hội tuy đông người, mạnh về sản xuất, nhưng thiếu hụt sức sáng tạo bản địa thực chất. Thay vào đó, Trung Quốc trở thành một “cường quốc học mót” với các thủ đoạn ngày càng tinh vi: cưỡng ép chuyển giao công nghệ, gián điệp công nghiệp, mua chuộc chuyên gia…

Nếu đặt lên bàn cân so sánh: Đài Loan – một hòn đảo chỉ bằng một tỉnh nhỏ của Trung Quốc – lại có năng lực sáng tạo vượt trội trong lĩnh vực bán dẫn, công nghệ nano, và là nơi đặt trụ sở của TSMC – nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới. Cùng là người Hoa, cùng một gốc văn hóa, nhưng kết quả hoàn toàn trái ngược. Sự khác biệt nằm ở môi trường tư tưởng và quyền được phản biện.

III. Tham vọng bá quyền và con đường bị bóp méo

Giấc mơ bá chủ thế giới của Bắc Kinh không còn là ẩn dụ. Từ việc quân sự hóa Biển Đông, thao túng Liên Hợp Quốc, vươn xúc tu tài chính ra châu Phi – đến việc dựng nên mạng lưới gián điệp kỹ thuật số qua 5G, chip, AI, và các ứng dụng phổ biến như TikTok – Trung Quốc đã không chọn con đường định hình trật tự mới bằng giá trị sáng tạo, mà bằng lợi dụng và thao túng giá trị của người khác.

Trong khi Mỹ và phương Tây mất hàng chục năm để phát triển công nghệ, Trung Quốc thường chọn con đường bất chính  – dùng quyền lực thị trường để ép doanh nghiệp nước ngoài phải chia sẻ công nghệ, nếu muốn được tiếp cận người tiêu dùng Trung Quốc. Một số trường hợp còn trắng trợn ăn cắp sở hữu trí tuệ, hoặc “tái tạo” sản phẩm sau khi mua lại doanh nghiệp công nghệ yếu thế hơn.

Thế nhưng, nếu một quốc gia không thể sáng tạo ra công nghệ lõi – mà chỉ sao chép và cưỡng ép – thì dù chiếm ưu thế nhất thời, họ cũng không thể dẫn dắt tương lai nhân loại. Bởi vì quyền lãnh đạo thực sự không đến từ số lượng người tiêu dùng hay các dự án hạ tầng, mà đến từ tư duy, lý tưởng, và sự đóng góp chân chính cho tiến bộ toàn cầu.

IV. Quy luật giới hạn – Khi thế giới không còn nhắm mắt làm ngơ

Không có xu hướng sai trái nào kéo dài mãi mãi. Trong lịch sử, mỗi khi một quyền lực vượt quá giới hạn và đe dọa đến sự cân bằng chung của nhân loại, một lực lượng phản kháng sẽ hình thành – như một phản xạ tự nhiên của xã hội loài người.

Trong bối cảnh ấy, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã xuất hiện như một “điểm nghẽn lịch sử”. Không còn chính sách vuốt ve hay ảo tưởng về cải cách nội sinh của Trung Quốc, chính quyền Trump đã nhìn thẳng vào bản chất vấn đề: rằng Trung Quốc không chỉ là đối tác thương mại bất bình đẳng, mà là một chế độ toàn trị lợi dụng toàn cầu hóa để khuếch trương quyền lực và thay đổi trật tự thế giới tự do.

Từ đó, hàng loạt chính sách được triển khai: chiến tranh thương mại, siết chặt Huawei và các tập đoàn công nghệ, kiểm soát đầu tư, loại Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng chip, thành lập “liên minh chip” và thiết lập các rào chắn công nghệ – nhằm ngăn chặn Bắc Kinh tiến tới chi phối tương lai số của nhân loại.

Cuộc chiến công nghệ mà chúng ta chứng kiến không đơn thuần là cạnh tranh kinh tế – mà là sự trỗi dậy của tư duy phản kháng trước một chế độ toàn trị đang lợi dụng tự do để xâm nhập và thao túng thế giới.

V. Cuộc chiến không chỉ vì công nghệ – mà là vì bản chất nhân loại

Thế giới đang bước vào một thời kỳ chuyển tiếp. Những giá trị từng được mặc định – tự do thương mại, hợp tác không giới hạn – đang bị thách thức bởi một mô hình quyền lực mới: sự kiểm soát tuyệt đối được bọc trong vỏ bọc phát triển và tiến bộ.

Trung Quốc đã cố gắng chứng minh rằng một chế độ không cần tự do tư tưởng vẫn có thể vươn lên toàn cầu. Nhưng những giới hạn về sáng tạo, niềm tin, và sự đồng thuận quốc tế đã và đang kìm hãm bước tiến đó.

Về lâu dài, nhân loại không thể được dẫn dắt bởi một thế lực không tôn trọng con người như một cá thể tự do, mà chỉ coi người dân như mắt xích trong guồng máy kiểm soát. Từ dữ liệu, AI, đến chip, mạng viễn thông – tất cả đều sẽ trở thành công cụ trấn áp nếu được điều khiển bởi một bàn tay toàn trị.

Do đó, sự phản kháng đang hình thành không chỉ là phản ứng chính trị – mà là một biểu hiện tự nhiên của bản năng văn minh con người, để bảo vệ tương lai không bị đánh cắp bởi những kẻ chỉ biết sao chép mà không thể sáng tạo, chỉ biết cưỡng ép chứ không thể truyền cảm hứng.

Và trong cuộc chiến này, sáng tạo, tư duy phản biện, và giá trị nhân bản – sẽ là vũ khí cuối cùng và bền vững nhất của thế giới tự do.