Cuộc không kích của liên minh do Ả Rập Xê Út dẫn đầu nhằm vào cảng Mukalla (Yemen) và động thái rút quân sau đó của UAE không chỉ nhằm hạ nhiệt căng thẳng trước mắt, mà còn làm lộ rõ những rạn nứt âm ỉ kéo dài nhiều năm giữa hai cường quốc dầu mỏ vùng Vịnh.

Không kích Mukalla và phản ứng bất ngờ từ UAE

DUBAI, ngày 30/12 (Reuters) – Cuộc không kích diễn ra rạng sáng thứ Ba tại cảng Mukalla, miền nam Yemen, do liên minh do Ả Rập Xê Út dẫn đầu thực hiện, đã nhanh chóng đẩy quan hệ Riyadh – Abu Dhabi vào một phép thử nghiêm trọng.

Ngay sau vụ tấn công, Riyadh tuyên bố an ninh quốc gia của Ả Rập Xê Út là “lằn ranh đỏ” và kêu gọi toàn bộ lực lượng UAE rút khỏi Yemen. Về phía mình, UAE bày tỏ “sự ngạc nhiên sâu sắc” trước cuộc không kích, đồng thời thông báo rút các lực lượng còn lại khỏi Yemen với lý do đảm bảo an toàn.

Dù động thái rút quân được đánh giá là có thể giúp giảm leo thang trực tiếp, giới phân tích cho rằng sự kiện này đã phơi bày mức độ ngờ vực nghiêm trọng giữa hai đồng minh lâu năm, vốn cùng tham gia liên minh chống lại lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn.

STC, Hadramout và những rạn nứt khó hàn gắn

Khủng hoảng hiện tại bắt nguồn từ cuộc tiến công bất ngờ đầu tháng 12 của Hội đồng Chuyển tiếp Phương Nam (STC) – lực lượng ly khai được UAE hậu thuẫn – qua miền nam Yemen. Sau chiến dịch này, STC kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ rộng lớn, bao gồm tỉnh Hadramout có vị trí chiến lược then chốt.

Trước đây, STC là một phần quan trọng của liên minh ủng hộ chính phủ Yemen được quốc tế công nhận và do Ả Rập Xê Út hậu thuẫn. Tuy nhiên, bước tiến của STC đã đưa lực lượng này áp sát biên giới Ả Rập Xê Út, tại khu vực mang ý nghĩa lịch sử và văn hóa sâu sắc đối với Riyadh, khiến mối quan hệ giữa hai cường quốc vùng Vịnh rơi vào thế đối đầu gián tiếp.

Liên minh do Saudi dẫn đầu đã tiến hành hai cuộc không kích tại tỉnh này chỉ trong vài ngày, song STC bác bỏ yêu cầu rút quân, khẳng định sẽ tiếp tục bảo vệ Hadramout và Mahra ở miền đông Yemen.

Trong tuyên bố về vụ không kích Mukalla, UAE cho biết họ đã nỗ lực giảm leo thang kể từ khi STC tiến công và phủ nhận mọi cáo buộc cho rằng Abu Dhabi đứng sau các hành động gây tổn hại đến an ninh của Ả Rập Xê Út.

Bất đồng về Sudan và cạnh tranh địa chính trị rộng lớn hơn

Theo các nhà phân tích, Yemen chỉ là một trong nhiều “mặt trận” phản ánh sự phân kỳ chiến lược ngày càng rõ giữa Riyadh và Abu Dhabi. Một nguồn tin vùng Vịnh nói với Reuters rằng căng thẳng leo thang một phần xuất phát từ những “nhận thức sai lệch” sau cuộc gặp tháng 11 tại Washington giữa Thái tử Ả Rập Xê Út Mohammed bin Salman và Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong đó có thảo luận về xung đột tại Sudan.

Sudan hiện là một điểm nóng nhạy cảm, nơi UAE bị cáo buộc hậu thuẫn Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF) – cáo buộc mà Abu Dhabi kiên quyết bác bỏ. Nguồn tin cho biết giới lãnh đạo UAE tức giận trước thông tin rằng Riyadh đã kêu gọi các biện pháp trừng phạt mạnh tay hơn liên quan đến vai trò của UAE tại Sudan.

Neil Quilliam, chuyên gia tại tổ chức tư vấn Chatham House, nhận định: “Quan hệ giữa hai quốc gia chưa bao giờ dễ dàng, nhưng mức độ căng thẳng hiện nay là nghiêm trọng nhất trong nhiều năm, với sự cạnh tranh diễn ra trên nhiều mặt trận”.

Giới quan sát cảnh báo, bất kỳ sự leo thang nào tiếp theo cũng có thể gây tổn hại đến sự ổn định của vùng Vịnh – khu vực vốn tự xem mình là “ốc đảo an toàn” của Trung Đông – đồng thời làm phức tạp thêm các nỗ lực đạt đồng thuận trong OPEC+, nhất là khi Ả Rập Xê Út và UAE chuẩn bị bước vào các cuộc thảo luận về sản lượng dầu.

Dù vậy, một số chuyên gia cho rằng căng thẳng khó dẫn tới khủng hoảng toàn diện như vụ phong tỏa Qatar năm 2017. “Các đồng minh có thể va chạm, nhưng cuối cùng họ vẫn tìm cách hàn gắn và dựa trên những lợi ích chung,” học giả UAE Abdulkhaleq Abdullah nhận định.

Theo: Khai Mở