Từ năm 2023, nhiều tổ chức tội phạm mạng đã lợi dụng công nghệ cao và AI để thực hiện các vụ lừa đảo xuyên biên giới tại Đông Nam Á, gây thiệt hại hơn 37 tỷ USD. Khủng hoảng này đang đặt ra thách thức lớn cho an ninh tài chính và quản lý khu vực.

Đông Nam Á: Tâm điểm của cuộc khủng hoảng lừa đảo số

Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc công bố giữa năm 2024, một phần lớn trong tổng số 37 tỷ USD thiệt hại do tội phạm mạng toàn cầu có liên quan đến các mô hình lừa đảo tại Đông Nam Á. Các quốc gia như Campuchia, Myanmar, Lào đang bị nghi ngờ trở thành “căn cứ” của nhiều trung tâm lừa đảo được tổ chức bài bản.

Đặc biệt, mô hình “pig butchering” (mổ lợn) – hình thức dụ dỗ đầu tư giả mạo qua mạng – đang được triển khai rộng rãi. Kẻ gian dùng danh tính ảo tiếp cận, tạo lòng tin rồi chiếm đoạt toàn bộ tài sản của nạn nhân sau một thời gian “nuôi béo”.

Đáng lo ngại, lực lượng thực hiện các hành vi lừa đảo phần lớn là nạn nhân bị buôn người, đến từ các nước trong khu vực như Trung Quốc, Việt Nam, Philippines và thậm chí cả châu Phi. Họ bị dụ dỗ bởi lời mời làm việc hấp dẫn, sau đó bị tước hộ chiếu và ép làm việc trong môi trường khắc nghiệt.

Khi AI trở thành “trợ thủ” của tội phạm mạng

Từ năm 2023, giới chuyên gia bắt đầu ghi nhận một xu hướng đáng lo ngại: tội phạm mạng tận dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tăng cường mức độ tinh vi và quy mô lừa đảo.

Ông Ben Goodman, Tổng Giám đốc khu vực châu Á – Thái Bình Dương của Okta, cảnh báo rằng AI đang được sử dụng để vượt qua rào cản ngôn ngữ, mô phỏng danh tính và tạo các nội dung lừa đảo được cá nhân hóa.

Nhờ các công cụ như Google Translate, DeepL hay các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), các tổ chức tội phạm có thể dễ dàng tiếp cận và lừa đảo người dùng tại Bắc Mỹ, châu Âu, Úc và các khu vực ngoài Đông Nam Á. Họ thậm chí còn sử dụng deepfake để tạo các cuộc gọi video giả, khiến nạn nhân khó phân biệt thật – giả.

Ngoài ra, AI còn giúp phân tích hành vi người dùng, tối ưu nội dung tiếp thị lừa đảo và đánh trúng tâm lý “ham lợi nhuận nhanh, rủi ro thấp” của nhiều nhà đầu tư non kinh nghiệm.

Thiệt hại tài chính và hệ lụy lan rộng

Hình ảnh diễn viên Trung Quốc Wang Xing sau khi được giải cứu. Trước đó, anh bị một nhóm lừa đảo dụ đến Thái Lan với lời mời tham gia buổi casting giả, rồi bị bắt cóc và đưa sang Myanmar (Ảnh: SCMP)

Tại Mỹ, theo FBI, các vụ lừa đảo kiểu “pig butchering” đã gây thiệt hại tới 4,4 tỷ USD chỉ trong năm 2023. Các ngân hàng, công ty fintech và ví điện tử trên toàn cầu đang bị đặt trong tình trạng “báo động đỏ”, buộc phải tăng cường đầu tư cho bảo mật, xác thực danh tính (KYC), kiểm soát rửa tiền (AML)…

Các dòng tiền bất hợp pháp luân chuyển qua hệ thống tài chính không chỉ gây rủi ro mất uy tín cho các định chế tài chính, mà còn đe dọa tới xếp hạng tín nhiệm quốc gia – một yếu tố sống còn trong thu hút đầu tư nước ngoài vào nền kinh tế số.

Không dừng ở thiệt hại kinh tế, các vụ việc liên quan đến lừa đảo mạng còn ảnh hưởng trực tiếp đến hình ảnh quốc gia. Tại Thái Lan, vụ một diễn viên Trung Quốc bị bắt cóc, cưỡng bức lao động trong đường dây lừa đảo tại Myanmar đã gây làn sóng tẩy chay du lịch của cộng đồng Trung Quốc, khiến lượng khách sụt giảm nghiêm trọng.

Các quốc gia phản ứng: từ luật pháp đến truyền thông

Trong bối cảnh đó, nhiều quốc gia Đông Nam Á đã có động thái mạnh tay. Singapore ban hành Đạo luật Bảo vệ khỏi hành vi lừa đảo, cho phép phong tỏa tài khoản nghi vấn ngay lập tức. Tuy nhiên, điều này cũng làm dấy lên tranh cãi về quyền riêng tư và mức độ can thiệp của nhà nước.

Malaysia và Thái Lan đang nghiên cứu các quy định tương tự, theo đó, tổ chức tài chính sẽ phải chịu trách nhiệm nếu không kịp thời ngăn chặn các giao dịch bất thường.

Đặc biệt, Chính phủ Thái Lan còn phát động chiến dịch truyền thông quốc gia nhằm xoa dịu dư luận quốc tế và trấn an du khách, khẳng định cam kết bảo vệ quyền lợi du khách cũng như siết chặt kiểm soát biên giới.

Cần một chiến lược khu vực và cam kết chính trị mạnh mẽ

Các chuyên gia cho rằng, cuộc chiến chống lại tội phạm mạng xuyên biên giới không thể thành công nếu thiếu sự phối hợp giữa các quốc gia. Bên cạnh việc siết chặt luật pháp và đầu tư vào công nghệ, Đông Nam Á cần xây dựng cơ chế hợp tác thông tin, truy vết dòng tiền và bảo vệ nạn nhân một cách đồng bộ.

Khoản thiệt hại 37 tỷ USD là hồi chuông cảnh tỉnh không chỉ cho riêng khu vực, mà cho cả thế giới về một loại hình tội phạm đang phát triển nhanh hơn công nghệ đối phó với nó.

Theo: VNFinance