Nhiều nghiên cứu chỉ ra việc dùng kháng sinh từ quá sớm có thể làm thay đổi hệ vi sinh đường ruột và tăng nguy cơ thừa cân, nhưng bằng chứng hiện có vẫn chưa đủ khẳng định
Trẻ dùng kháng sinh sớm có tỷ lệ thừa cân cao hơn
Nhiều nghiên cứu trên hàng chục nghìn trẻ em ở Mỹ, châu Âu và châu Á ghi nhận mối liên hệ giữa việc dùng kháng sinh sớm đặc biệt trong thai kỳ, giai đoạn sơ sinh hoặc trong 12 tháng đầu với tỷ lệ tăng cân vượt chuẩn khi trẻ lớn lên. Nguy cơ tăng mạnh hơn khi trẻ dùng kháng sinh lặp lại nhiều đợt hoặc tiếp xúc quá sớm trước 6 tháng tuổi
Tuy vậy, giới khoa học nhấn mạnh rằng phần lớn bằng chứng chỉ ra mối liên quan chứ chưa chứng minh được quan hệ nhân quả. Điều này đồng nghĩa việc trẻ dùng kháng sinh không chắc chắn sẽ béo phì, nhưng mức rủi ro đủ lớn để cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn.
Kháng sinh có thể làm thay đổi hệ vi sinh đường ruột
Hệ vi sinh đường ruột của trẻ phát triển mạnh mẽ trong năm đầu đời và ảnh hưởng trực tiếp đến tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng, miễn dịch và điều hòa hormone. Kháng sinh, nhất là loại phổ rộng, có thể làm giảm sự đa dạng vi sinh, đảo lộn tỷ lệ giữa vi khuẩn có lợi và có hại. Khi hệ vi sinh bị xáo trộn, trẻ có thể hấp thu năng lượng nhiều hơn, thay đổi tín hiệu viêm.
Miễn dịch và rối loạn cảm giác đói, no. Một số giả thuyết còn cho rằng cơ thể sẽ ưu tiên tích trữ năng lượng khi hệ vi sinh bị phá vỡ. Nhiều nghiên cứu động vật ghi nhận chúng tăng cân nhanh dù ăn không nhiều hơn, củng cố khả năng kháng sinh có thể tác động gián tiếp đến cân nặng trẻ.
Trẻ dùng kháng khiến cân nặng tăng không chỉ do thuốc
Những trẻ phải dùng kháng sinh sớm thường có nhiều yếu tố khác liên quan đến tăng nguy cơ thừa cân, như sinh mổ, sinh từ mẹ có BMI cao hoặc sống trong gia đình có chế độ ăn thiếu khoa học. Bản thân nhiễm trùng lý do chính khiến trẻ dùng kháng sinh cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình phát triển chuyển hóa
Môi trường sống ít vận động, thói quen ăn dặm sớm hoặc dinh dưỡng mất cân đối cũng góp phần làm tăng cân nặng về sau. Do vậy, việc quy toàn bộ nguyên nhân cho kháng sinh là không chính xác. Các nhà khoa học vẫn tiếp tục đánh giá vai trò của từng yếu tố để xác định mức độ ảnh hưởng thực sự.
Dùng kháng sinh đúng chỉ định
Kháng sinh vẫn giữ vai trò cực kỳ quan trọng trong điều trị nhiễm khuẩn ở trẻ nhỏ. Phụ huynh cần đảm bảo trẻ chỉ dùng kháng sinh khi thật sự cần và theo đúng chỉ định của bác sĩ. Không tự ý mua thuốc, không dùng lại đơn cũ và không ngừng thuốc sớm khi chưa đủ liệu trình
Sau điều trị, chế độ ăn giàu chất xơ hòa tan, rau củ, trái cây và thực phẩm lên men có thể hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh. Song song đó, theo dõi chỉ số tăng trưởng, hướng dẫn trẻ vận động phù hợp và duy trì chế độ ăn khoa học trong những năm đầu đời giúp giảm nguy cơ thừa cân, bất kể trẻ có từng dùng kháng sinh hay không
Theo: Sức KHoẻ và Đời Sống