Tân Giáo hoàng Leo XIV được đề xuất làm trung gian hòa giải cho xung đột Nga – Ukraine. Vatican liệu có thể trở thành trung tâm đối thoại thay Mỹ?

Tân giáo hoàng Mỹ gốc và phép thử ngoại giao đầu tiên

Chỉ hai tuần sau khi nhậm chức, Giáo hoàng Leo XIV – vị giáo hoàng đầu tiên xuất thân từ Mỹ – đã trở thành tâm điểm của một sứ mệnh ngoại giao mang tầm toàn cầu: làm trung gian hòa giải giữa Nga và Ukraine.

Đề xuất tổ chức hòa đàm tại Vatican không chỉ đánh dấu bước ngoặt trong triều đại mới của ngài Leo, mà còn là phép thử về ảnh hưởng mềm của Tòa thánh trong bối cảnh chiến sự chưa có hồi kết.

Vatican và vai trò trung lập đầy tiềm năng

Phát biểu trước các lãnh đạo Chính Thống giáo Đông phương, Giáo hoàng Leo nhấn mạnh: “Tòa Thánh luôn sẵn sàng để những bên đối địch có thể gặp nhau và nhìn thẳng vào mắt nhau.”

Theo Tổng thống Donald Trump, ngài Leo đã đề xuất Vatican là nơi diễn ra các cuộc hòa đàm – một sáng kiến nhận được sự ủng hộ từ nhiều nhà lãnh đạo, trong đó có Thủ tướng Ý Giorgia Meloni.

Tuy nhiên, Vatican chưa xác nhận chính thức về “lời mời” này, đồng thời duy trì truyền thống thận trọng về ngoại giao.

Những rào cản thực tế cho hòa đàm tại Vatican

Việc tổ chức hòa đàm tại Vatican đang vấp phải rào cản pháp lý và địa chính trị, nhất là các lệnh trừng phạt từ Liên minh châu Âu đối với quan chức Nga.

Dù Hiệp ước Lateran 1929 yêu cầu chính phủ Ý bảo đảm hành lang an toàn đến Vatican, nhưng vấn đề di chuyển qua không phận châu Âu, cũng như việc miễn trừ cho những nhân vật như Tổng thống Putin, vẫn còn nhiều tranh cãi.

Gần đây, chuyên cơ chở Bộ trưởng Văn hóa Nga – người chịu lệnh trừng phạt – đã phải bay vòng qua Bắc Phi để đến Ý, cho thấy mức độ phức tạp của hoạt động ngoại giao này.

Vatican: Từ vai trò đạo đức đến sức mạnh ngoại giao mềm

Tòa thánh Vatican từng đóng vai trò hòa giải hiệu quả trong các cuộc xung đột ở Colombia, Cuba, và Nam Mỹ, dù cũng có thất bại như tại Venezuela.

Ý tưởng để Vatican trung gian giữa Nga và Ukraine gợi nhắc tới thành công năm 1984, khi Vatican giúp hòa giải tranh chấp giữa Argentina và Chile.

Tuy nhiên, lần này tình thế khó khăn hơn, bởi Nga và Ukraine đều không có đa số dân theo Công giáo, khiến sức ảnh hưởng tôn giáo bị hạn chế.

Leo XIV – một giáo hoàng của các sáng kiến hòa bình

Trái ngược người tiền nhiệm Francis, tân Giáo hoàng Leo XIV đặt ưu tiên đặc biệt cho Ukraine. Trong 2 tuần đầu triều đại, ông đã có cuộc điện đàm đầu tiên với Tổng thống Zelensky và nhiều lần nhắc đến xung đột Nga – Ukraine trong thông điệp hòa bình.

“Trong tim tôi chất chứa nỗi đau của người dân Ukraine thân yêu”, ngài tuyên bố tại quảng trường Thánh Peter. “Hãy trả tự do cho các tù nhân. Hãy đưa những đứa trẻ trở về với vòng tay gia đình.”

Vai trò “thầm lặng” đã phát huy tác dụng?

Từ năm 2022, Vatican đã chủ động can thiệp nhân đạo: trao đổi tù nhân, đưa trẻ em Ukraine từ Nga trở về thông qua Hồng y đặc sứ Matteo Zuppi.

Theo Đại sứ Ukraine tại Tòa thánh, Andrii Yurash, hàng trăm trẻ em đã được hồi hương nhờ nỗ lực ngoại giao âm thầm nhưng hiệu quả. Đây chính là bằng chứng cho thấy Vatican vẫn là điểm tựa đạo đức được quốc tế ghi nhận.

Moscow vẫn im lặng, phương Tây chờ đợi

Dù Điện Kremlin chưa đưa ra quyết định chính thức, người phát ngôn Dmitry Peskov xác nhận rằng “sáng kiến của Giáo hoàng đã được ghi nhận”. Ukraine thì đã chính thức liệt kê Vatican là một trong ba địa điểm tiềm năng cho các cuộc đàm phán bên cạnh Thụy Sĩ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Kết luận: Vatican có thể thay Mỹ?

Trong bối cảnh Mỹ đang phân tán ảnh hưởng và châu Âu còn chia rẽ, Vatican nổi lên như một biểu tượng đạo đức đủ tầm vóc, lại không bị ràng buộc bởi lợi ích địa chính trị.

Giáo hoàng Leo XIV có thể không chỉ là người kế vị ngai tòa thánh, mà còn là biểu tượng của một nền ngoại giao thầm lặng – nhưng đầy hiệu quả, đưa hòa bình quay trở lại bàn đàm phán.

Theo: VOV