Khi trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa lan rộng trên quy mô toàn cầu, hàng triệu việc làm truyền thống đang đứng trước nguy cơ biến mất. Việt Nam, với lợi thế dân số trẻ và nền kinh tế mở, sẽ chịu ảnh hưởng ra sao? Cơ hội chuyển dịch sang những ngành nghề mới liệu có kịp bù đắp sự thay đổi nhanh chóng của thị trường?

Xu hướng toàn cầu: AI đang tái định hình việc làm

Người lao động có mức độ sẵn sàng cao với trí tuệ nhân tạo (AI) trong bối cảnh hiện nay. (Ảnh: PV)

Báo cáo mới nhất từ Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cho thấy, khoảng 40% công việc trên toàn thế giới có thể bị ảnh hưởng bởi AI trong thập kỷ tới. Các ngành nghề dễ bị thay thế nhất là sản xuất, nhập liệu, dịch vụ khách hàng và một số mảng kế toán – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế các nước đang phát triển.
Ngược lại, nhu cầu nhân lực tăng mạnh ở các lĩnh vực phân tích dữ liệu, an ninh mạng, phát triển phần mềm, quản trị hệ thống AI và các ngành sáng tạo nội dung số.

Việt Nam trong bức tranh chuyển dịch lao động

Với độ mở kinh tế lớn, Việt Nam không thể nằm ngoài xu hướng. Sự bùng nổ AI dự kiến sẽ tạo ra hai áp lực song song:

  • Giảm việc làm ở các ngành thâm dụng lao động giá rẻ, đặc biệt là sản xuất gia công, trung tâm chăm sóc khách hàng và nhập liệu.
  • Tăng nhu cầu nhân sự chất lượng cao trong công nghệ, marketing số, và các ngành sáng tạo.

Theo dự báo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, nếu không kịp thời nâng cấp kỹ năng, khoảng 20% lực lượng lao động hiện nay có nguy cơ bị đào thải trong vòng 5–7 năm tới.

AI – Động lực hay “cơn bão” trên thị trường việc làm?

AI không chỉ thay thế lao động tay chân mà còn tác động tới cả công việc trí óc. Các hệ thống AI thế hệ mới có thể viết báo cáo tài chính, lập trình phần mềm cơ bản hoặc thiết kế hình ảnh chỉ trong vài giây.
Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế cho rằng AI không đơn thuần “lấy đi” việc làm, mà sẽ tạo ra những ngành nghề chưa từng tồn tại, từ quản lý mô hình AI, huấn luyện dữ liệu, đến kiểm định đạo đức AI. Đây là cơ hội để Việt Nam dịch chuyển sang nhóm ngành giá trị gia tăng cao.

Chiến lược ứng phó cho Việt Nam

Để biến thách thức thành lợi thế, Việt Nam cần triển khai đồng thời ba hướng:

  1. Đổi mới giáo dục và đào tạo nghề, đưa kỹ năng số và tư duy sáng tạo thành bắt buộc.
  2. Khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng AI nhưng gắn với đào tạo lại nhân sự, tránh sa thải ồ ạt.
  3. Phát triển hạ tầng dữ liệu và an ninh mạng để hỗ trợ các ngành kinh tế số.

Nếu tận dụng tốt, Việt Nam có thể không chỉ tránh “cú sốc việc làm” mà còn trở thành trung tâm cung ứng nhân lực số cho khu vực.

Theo: Khai Mở