Tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam tăng nhanh kéo theo hệ lụy sức khỏe. WHO khuyến nghị cần áp thuế mạnh để giảm nguy cơ bệnh tật

Tiêu thụ đồ uống có đường tăng mạnh, nguy cơ sức khỏe lên cao

Theo số liệu từ Bộ Y tế, giai đoạn 2009–2023, lượng tiêu thụ đồ uống có đường ở Việt Nam đã tăng gấp 4 lần. Riêng trong 10 năm từ 2013–2023, sản lượng tiêu thụ tăng từ 3,44 tỷ lít lên tới 6,67 tỷ lít.

Tính trung bình đầu người, mức tiêu thụ tăng từ 18,5 lít lên đến 66,5 lít/người/năm, tương đương khoảng 1,3 lít/tuần và 18g đường mỗi ngày – bằng 36% mức tối đa mà WHO khuyến nghị.

Dự báo từ 2023–2028, nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, mức tiêu thụ này sẽ tiếp tục tăng trung bình 6,4% mỗi năm.

Hệ lụy từ đồ uống có đường: Béo phì, tiểu đường, tim mạch

Nhiều nghiên cứu trong nước và quốc tế đã chỉ ra rằng tiêu thụ đồ uống có đường là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra các bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là thừa cân, béo phì và tiểu đường.

Thống kê đáng chú ý:

  • Tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ 5–19 tuổi tăng từ 8,5% (2010) lên 19% (2020)
  • Ở người trưởng thành, tỷ lệ này tăng từ 15,6% (2015) lên 19,6% (2020)
  • Đồ uống có đường làm tăng nguy cơ: béo phì (+18%), tăng huyết áp (+12%), tiểu đường tuýp 2 (+29%)

UNICEF dự báo, nếu không kiểm soát, Việt Nam có thể có khoảng 2 triệu trẻ em bị béo phì vào năm 2030.

WHO khuyến nghị: áp thuế để hạn chế tiêu dùng và phòng bệnh

Tổ chức Y tế Thế giới khẳng định rằng áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là giải pháp hiệu quả và đã được kiểm chứng tại hơn 100 quốc gia, bao gồm 7 nước ASEAN.

Tiến sĩ Angela Pratt – Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam – cho biết: “Áp thuế là cách nhanh nhất để làm thay đổi hành vi tiêu dùng, đặc biệt ở giới trẻ.” Biện pháp này không chỉ giảm tỷ lệ bệnh mà còn tăng thu ngân sách.

Mức thuế hiện tại quá thấp so với khuyến cáo của WHO

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đề xuất mức thuế 8% áp dụng từ năm 2027 và tăng lên 10% từ năm 2028. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, mức thuế này chỉ bằng 1/5 so với khuyến cáo của WHO, và khó có thể tạo ra thay đổi rõ rệt trong hành vi tiêu dùng.

Một nghiên cứu của Trường Đại học Y tế Công cộng cho thấy, nếu giá đồ uống có đường tăng 20%, Việt Nam có thể:

  • Giảm 2,1% tỷ lệ béo phì ở trẻ em
  • Giảm 1,5% ở người lớn
  • Ngăn ngừa 80.000 ca tiểu đường
  • Tiết kiệm gần 800 tỷ đồng chi phí y tế

Ý kiến đại biểu quốc hội: “không thể trì hoãn hơn nữa”

Tại phiên thảo luận Quốc hội, đại biểu Lê Hoàng Anh (Gia Lai) khẳng định mức thuế như hiện nay là “quá thấp và quá chậm”, không đủ để bảo vệ sức khỏe người dân. Ông nhấn mạnh, đây là thời điểm cần hành động dứt khoát.

Thông báo số 176-TB/VPTW ngày 25/4/2025 của Trung ương Đảng cũng đã nêu rõ: bảo vệ sức khỏe nhân dân là nhiệm vụ chính trị hàng đầu, gắn với phát triển kinh tế – xã hội bền vững.

Việc đánh thuế mạnh đối với đồ uống có đường là bước đi cần thiết, không chỉ về mặt y tế mà còn là cam kết phát triển bền vững của quốc gia. Đây là lúc Việt Nam cần khẳng định thông điệp: “Sức khỏe cộng đồng là ưu tiên số một, không thể bị hy sinh cho mục tiêu kinh tế ngắn hạn.”

Theo: Nhân Dân