Cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung không chỉ diễn ra trên bàn đàm phán mà còn âm thầm qua các tuyến vận chuyển toàn cầu. Panama, với Kênh đào và khu thương mại tự do, đã trở thành điểm trung chuyển quan trọng giúp Trung Quốc lách thuế quan của Mỹ. Bài viết này sẽ làm rõ vai trò chiến lược của Panama trong mạng lưới hậu cần ngầm của Trung Quốc và những diễn biến mới trong cuộc đối đầu thương mại này.

1. Khi hàng hóa không cần mang quốc tịch Trung Quốc

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung không chỉ là câu chuyện về mức thuế, sản lượng xuất khẩu hay việc mất cân bằng cán cân thương mại. Bản chất sâu hơn là một cuộc chơi của sự định danh – hàng gì, đến từ đâu, và ai thực sự là người hưởng lợi.

Từ khi Washington áp thuế lên hàng loạt mặt hàng “Made in China”, Bắc Kinh không chỉ đơn thuần thay đổi nhãn mác – mà triển khai một mạng lưới chuỗi cung ứng ngầm, nơi hàng hóa vẫn từ Trung Quốc, nhưng xuất phát từ Panama, Mexico, Honduras, Colombia.

Trong đó, Panama – Mảnh đất hẹp nhưng đầy quyền lực với Kênh đào nối hai đại dương – Là mắt xích quan trọng nhất.

2. Panama – trạm trung chuyển ẩn danh của hàng Trung Quốc

✳ Vị trí không thể thay thế

Panama sở hữu hai thứ Trung Quốc rất cần trong thương chiến:

  • Kênh đào Panama: cửa ngõ cho thương mại xuyên Thái Bình Dương – Đại Tây Dương.
  • Khu thương mại tự do Colón: lớn nhất Tây bán cầu, nơi hàng hóa có thể “lưu kho mà không khai báo hải quan”.

✳ Cách Trung Quốc tận dụng Panama:

  1. Tạm nhập – tái xuất (re-export):
     Hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc được chuyển đến Colón Free Zone, sau đó:
    Được hợp thức hóa giấy tờ bởi công ty logistics do người Hoa sở hữu,
    Đổi mã HS (Harmonized System), gắn mác “Trung Mỹ”, rồi tái xuất sang Mỹ như hàng Mexico, Honduras hoặc “nước thứ ba chưa bị đánh thuế”.
  2. Chuyển tải container:
    Một phần hàng từ Trung Quốc được dỡ xuống tại Panama, chia lô và đóng container lại, rồi gửi đi từ các cảng nhỏ hơn như:
    • Puerto Cortés (Honduras)
    • Manzanillo (Mexico)
    • Cartagena (Colombia)
       – tới các cảng Mỹ như Miami, Houston, Tampa.
  3. Tạo ra “địa chỉ xuất xứ thay thế”
     Với mạng lưới công ty logistics, tài chính và hải quan thân Bắc Kinh tại Colón, hàng hóa Trung Quốc không cần đi đường thẳng – mà đi đường vòng có hợp pháp hóa, biến mất khỏi radar của các hệ thống kiểm soát xuất xứ Mỹ.

3. Panama không đơn độc: Cả một vành đai logistics của Trung Quốc tại Mỹ Latinh

Panama chỉ là trung tâm. Xung quanh nó, Trung Quốc đã khéo léo tạo nên vành đai hậu cần kiểu mới gồm:

🔸 Honduras & El Salvador

  • Là nơi Trung Quốc tài trợ xây cảng, kho vận, và ký hợp đồng hỗ trợ công nghệ hải quan.
  • Hàng hóa từ Panama có thể dễ dàng chuyển tải sang các cảng này rồi lên tàu sang Mỹ như “hàng Trung Mỹ”.

🔸 Colombia (Cartagena) & Peru (Callao)

  • Các công ty Trung Quốc nắm cổ phần hoặc đầu tư vào hệ thống logistics, giúp mở rộng kênh tái xuất hoặc vận chuyển container từ Colón/Panama.

🔸 Venezuela – một điểm đệm địa chính trị

  • Dù kinh tế khủng hoảng, Venezuela vẫn đóng vai trò trong mô hình “chuyển cảng” – nơi container được dán lại nhãn mác hoặc đóng lại bằng hợp đồng “bóc dỡ và đóng lại”.
    Hệ quả: Mỹ thấy hàng đi từ Colombia – nhưng không biết nó từng được đóng ở Colón/Panama bằng linh kiện TQ.
    Một hệ thống “xuất xứ lỏng” đã được Trung Quốc xây dựng rất bài bản.

4. Vũ khí tài chính và hậu cần: CK Hutchison & ảnh hưởng từ hậu trường

Không chỉ là vận chuyển, Trung Quốc còn muốn kiểm soát luôn cả “cổng hậu cần”. Tập đoàn CK Hutchison Holdings – thuộc sở hữu của tỷ phú Lý Gia Thành (Hồng Kông) – đã vận hành hai cảng tại hai đầu Kênh đào Panama từ năm 1997.

Trong suốt hơn hai thập kỷ, điều này cho phép Trung Quốc:

  • Có vị trí chiến lược kiểm soát dòng container qua lại giữa Thái Bình Dương – Đại Tây Dương.
    Áp dụng chính sách “ưu tiên vận chuyển” cho các tuyến hàng của doanh nghiệp Trung Quốc.
    Dễ dàng theo dõi và tác động lên mạng lưới vận chuyển toàn khu vực.
    Tháng 3/2025: Diễn biến đảo chiều
  • Hutchison tuyên bố bán lại các cảng này cho một nhóm đầu tư do BlackRock của Mỹ dẫn đầu.
  • Chính phủ Panama lên tiếng phản đối, cho rằng Hutchison còn nợ hàng trăm triệu USD phí, đồng thời ngầm bày tỏ lo ngại an ninh.
  • Mỹ được cho là đứng sau thương vụ này, coi đây là nỗ lực “đánh bật” ảnh hưởng chiến lược của Trung Quốc tại Panama.
  • Trung Quốc thì gọi đó là “phản bội lợi ích quốc gia Trung Hoa”.

5. Rút khỏi Vành đai – Con đường: Panama chọn phe?

Vài ngày sau cuộc gặp giữa Tổng thống Panama Jose Raul Mulino và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, chính quyền Panama tuyên bố rút khỏi Sáng kiến Vành đai – Con đường của Trung Quốc (BRI).

  • Đây là nước Mỹ Latinh đầu tiên rút lui sau khi gia nhập BRI, đánh dấu sự đảo chiều chiến lược rõ rệt.
  • Trung Quốc phản đối gay gắt, cho rằng Mỹ đang dùng “tư duy chiến tranh lạnh” để can thiệp vào chính sách khu vực.

👉 Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng Mỹ đang quay lại Panama như một điểm chốt kiểm soát sau khi nhận ra rằng “trận chiến logistics” đang bị bỏ ngỏ.

6. Không chỉ là chuyện xuất khẩu – Mà là giành quyền kiểm soát dòng chảy thương mại toàn cầu

Trong thương chiến Mỹ – Trung, Trung Quốc không cố xuất khẩu nhiều hơn – mà xuất khẩu tinh vi hơn.
Không bằng cách hạ giá – mà bằng cách đi đường vòng, núp bóng quốc gia thứ ba, kiểm soát cảng, và “tẩy trắng xuất xứ”.

Panama là mắt xích quan trọng trong mạng lưới ấy – cũng là địa điểm chiến lược trong cuộc chiến Mỹ – Trung.

Cuộc chiến này không chỉ nằm trên bàn đàm phán thương mại – mà còn nằm sâu trong từng mã HS, từng container, từng cảng biển.