Tuyên bố rút lui khỏi Doge – nhóm cải cách chính phủ do Tổng thống Trump thành lập – của Elon Musk đã thu hút sự chú ý dư luận trong bối cảnh Tesla vừa ghi nhận lợi nhuận lao dốc và đối mặt làn sóng biểu tình toàn cầu.

Musk tuyên bố rời khỏi nhóm cải cách chính phủ Doge

Giám đốc điều hành Tesla, tỷ phú Elon Musk, vừa tuyên bố sẽ rút lui khỏi vai trò trong nhóm đặc nhiệm cắt giảm chi tiêu chính phủ mang tên Doge (Department of Government Efficiency), một chương trình do chính quyền Tổng thống Donald Trump khởi xướng.

Thông tin được đưa ra vào thời điểm nhạy cảm, khi Tesla đang đối mặt với sự sụt giảm lợi nhuận nghiêm trọng. Các quan chức Nhà Trắng, bao gồm cả ông Trump, cho biết kế hoạch rút lui của Musk đã được dự tính từ trước.

Tuy nhiên, tuyên bố bất ngờ này đã làm dấy lên hàng loạt câu hỏi, bao gồm thời điểm Musk chính thức rời đi và số phận của Doge – chương trình được thiết kế nhằm tái cấu trúc bộ máy hành chính liên bang.

Trump xác nhận kế hoạch rút lui

Trả lời báo chí hôm thứ Tư tại Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump khẳng định chính quyền đã chuẩn bị cho sự rút lui của Musk:

“Sớm hay muộn, chúng tôi phải để ông ấy ra đi và làm điều đó. Chúng tôi đã dự tính điều này vào khoảng thời điểm hiện tại. Tôi sẽ trao đổi với Elon về vấn đề này.”

Tổng thống cũng trấn an về tương lai của Tesla và bảo vệ Musk trước những chỉ trích công khai:

“Ông ấy là một người yêu nước vĩ đại, và điều đó lẽ ra không nên xảy ra với ông ấy,” Trump nói thêm.

Vai trò “nhân viên chính phủ đặc biệt” và giới hạn thời gian

Musk hiện giữ vị trí “nhân viên chính phủ đặc biệt” (Special Government Employee – SGE), cho phép ông làm việc không quá 130 ngày mỗi năm cho chính phủ, có thể có hoặc không có thù lao.

Theo hướng dẫn của Văn phòng Đạo đức Chính phủ (năm 2024), được trích dẫn từ bản ghi nhớ năm 2007 của Bộ Tư pháp Mỹ, bất kỳ ngày nào Musk làm việc đều được tính trọn vẹn vào giới hạn 130 ngày.

Nếu tính từ ngày nhậm chức của ông Trump (20/1), và Musk làm việc 5 ngày mỗi tuần, thời hạn 130 ngày sẽ kết thúc vào cuối tháng 5. Tuy nhiên, việc rút bớt số ngày làm việc sẽ kéo dài thời gian phục vụ. Giới hạn này sẽ được làm mới vào tháng 1 năm 2026.

Khủng hoảng tại Tesla và làn sóng biểu tình toàn cầu

Tuyên bố rút lui được Musk đưa ra đúng lúc Tesla công bố lợi nhuận quý sụt giảm tới 71%. Tình hình xấu đi khi xuất hiện nhiều cuộc biểu tình mang tên “takedown Tesla” trên toàn cầu, phản đối vai trò của Musk trong chính phủ và kêu gọi tẩy chay sản phẩm Tesla.

Một số cuộc biểu tình dẫn đến hành vi phá hoại như đốt showroom và trạm sạc xe điện.

• Cơ sở Tesla tại Mỹ đối mặt làn sóng biểu tình “takedown”
• Trump tuyên bố người biểu tình chống Tesla sẽ “gặp rắc rối lớn”
• Musk giảm vai trò tại Doge sau khi lợi nhuận Tesla lao dốc

Trong cuộc họp với các nhà đầu tư, Musk cho biết:

“Thời gian tôi dành cho Doge sẽ giảm đáng kể” và ông sẽ “dành nhiều thời gian hơn cho Tesla.”

Thông báo này đã khiến cổ phiếu Tesla – vốn đang giảm sâu – phục hồi nhẹ.

Lo ngại về tuân thủ quy định và minh bạch vai trò

Dù giữ vai trò SGE, vẫn chưa rõ Musk đã làm việc bao nhiêu ngày cho chính phủ và liệu chính phủ có theo dõi con số này hay không. Một số chuyên gia bày tỏ lo ngại rằng vai trò đặc biệt này có thể đã vi phạm các giới hạn đạo đức hiện hành.

Theo quy định dành cho SGE, Musk phải hoàn thành khóa đào tạo đạo đức, nộp bản kê khai tài chính mật và tránh mọi xung đột lợi ích. Tuy nhiên, tập đoàn của ông bao gồm nhiều công ty có hợp đồng lớn với chính phủ Mỹ và quốc tế, đặc biệt là SpaceX – đang sở hữu các hợp đồng trị giá tới 22 tỷ USD với chính phủ Mỹ.

Ngoài ra, luật cũng nghiêm cấm SGE tham gia các hoạt động chính trị trong phạm vi nhiệm vụ công, bao gồm việc mặc trang phục có khẩu hiệu. Tuy nhiên, Musk từng bị bắt gặp đội mũ “Make America Great Again” trong Phòng Bầu Dục.

Nhà Trắng lên tiếng bảo vệ Musk

Dù có nhiều chỉ trích, một quan chức ẩn danh của Nhà Trắng nói với CBS News (đối tác của BBC) hồi tháng 2 rằng Musk sẽ nộp kê khai tài chính và đã tham dự buổi đào tạo đạo đức.

Tới tháng 3, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói với BBC:

“Elon Musk đang phục vụ chính quyền Tổng thống Trump một cách vô vị lợi với vai trò là nhân viên chính phủ đặc biệt và ông ấy tuân thủ mọi quy định pháp luật liên bang hiện hành.”

Nhiều chỉ trích về minh bạch và giám sát

Trong báo cáo công bố gần đây, tổ chức nghiên cứu cấp tiến Public Citizen chỉ trích chính quyền Trump “lạm dụng nghiêm trọng” quy định về SGE. Báo cáo cảnh báo về việc thiếu minh bạch trong vai trò của Musk:

“Hiện tại, công chúng không có cách nào để biết liệu những người như Musk – người không nộp báo cáo tài chính công khai – có đặt lợi ích cộng đồng lên trên lợi ích cá nhân hay không,” tác giả Jon Golinger viết.

BBC đã liên hệ với Musk và Văn phòng Quản lý Nhân sự – đơn vị giám sát các nhân viên chính phủ đặc biệt – để yêu cầu phản hồi. Đây cũng là nơi một số chức năng của Doge đã được chuyển giao.

Doge sẽ kết thúc vào năm 2026?

Theo Wall Street Journal, khoảng 100 nhân viên Doge sẽ tiếp tục làm việc trong các bộ ngành ngay cả sau khi Musk rời vị trí. Tuy nhiên, Doge đã có ngày kết thúc cụ thể.

Sắc lệnh thành lập Doge, được Tổng thống Trump ký vào ngày nhậm chức, nêu rõ thời điểm hoàn tất nhiệm vụ là ngày 4 tháng 7 năm 2026 – trùng với dịp kỷ niệm 250 năm ngày ký Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ.

Trước đó, vào tháng 12, Musk cũng từng xác nhận thời điểm này trong một dòng tweet:

“Bước cuối cùng của DOGE là tự xóa chính mình,” Musk viết.

Theo: BBC