Trải qua nhiều lần “hụt hẫng” về giá ô tô giảm, người Việt Nam đang đặt kỳ vọng lớn vào thỏa thuận thương mại Việt – Mỹ, với cam kết loại bỏ thuế và rào cản. Lần này, liệu “giấc mơ xe hơi” có đến gần hơn bao giờ hết?

Giấc mơ giá xe hụt hẫng: “vết xe đổ” từ thuế nhập khẩu Asean

Năm 2018 là một cột mốc đáng nhớ khi thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ các nước ASEAN chính thức về 0% theo Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA). Hàng triệu người đã mong chờ sở hữu chiếc xe mơ ước với chi phí phải chăng hơn.

Tuy nhiên, thực tế lại phũ phàng. Dù thuế nhập khẩu giảm, giá xe tại Việt Nam vẫn không thay đổi đáng kể. Lý do nằm ở sự “triệt tiêu” bởi các loại thuế, phí khác như thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), lệ phí trước bạ, và các rào cản kỹ thuật hành chính như Nghị định 116. Giá ô tô chỉ điều chỉnh nhẹ, thậm chí một số mẫu xe còn tăng giá vì khan hàng, biến kỳ vọng lớn thành nỗi thất vọng sâu sắc.

Sự thất vọng này càng lớn khi nhìn vào chính sách phát triển ngành ô tô trong nước. Chính phủ Việt Nam đã đặt kỳ vọng cao vào tỷ lệ nội địa hóa ô tô từ hàng chục năm trước, với nhiều chính sách bảo hộ và ưu đãi. Mục tiêu là nuôi dưỡng ngành công nghiệp phụ trợ, dù phải “đánh đổi” bằng việc duy trì giá ô tô cao cho người tiêu dùng. Nhưng đến nay, trong khi các nước láng giềng như Thái Lan và Indonesia đã đạt tỷ lệ nội địa hóa 60-70%, Việt Nam vẫn loay hoay ở mức 5-10%. Điều này cho thấy các biến động trong quá khứ chưa đủ mạnh để thay đổi mặt bằng giá xe ô tô tại Việt Nam.

Thỏa thuận thương mại Việt – Mỹ: Tia hy vọng mới cho giá ô tô?

Ngày 2 tháng 7 vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra một thông báo “chấn động” về việc đạt được thỏa thuận thương mại với Việt Nam. Điều đặc biệt, ông Trump đã trực tiếp nhắc tới sản phẩm ô tô. Tinh thần của thỏa thuận được loan báo là mức thuế 0% cho hàng hóa sản xuất tại Mỹ, bao gồm ô tô, cùng với việc gỡ bỏ tất cả các hàng rào phi thuế quan.

Đây chính là câu hỏi lớn: Liệu lần này, với quan điểm thực tế và mạnh mẽ từ cả hai chính phủ, thỏa thuận có mang lại cho người tiêu dùng Việt Nam hy vọng lớn nhất để thực sự sở hữu ô tô với giá cạnh tranh như các nước phát triển?

Bối cảnh mới: Quan điểm của chính quyền Trump và khác biệt cốt lõi

Sự khác biệt của thỏa thuận thương mại Việt – Mỹ nằm ở mục tiêu giảm thâm hụt thương mại và tạo ra “thương mại công bằng và cân bằng” cho doanh nghiệp Mỹ. Điều này không chỉ nhắm vào thuế nhập khẩu mà còn gây áp lực mạnh mẽ lên các rào cản phi thuế quan và các chính sách nội địa có thể gây bất lợi cho hàng hóa Mỹ.

Việc ông Trump cam kết “thuế 0% cho hàng hóa sản xuất tại Mỹ” và trực tiếp đề cập ô tô là một tín hiệu cực kỳ mạnh mẽ. Nếu điều này thành hiện thực, đây sẽ là một thay đổi mang tính đột phá cho thị trường ô tô Việt Nam.

Tác Động Tiềm Năng: Giá Xe Ô Tô Sẽ Thay Đổi Ra Sao?

Để đánh giá tác động, chúng ta cần phân tích các loại thuế, phí cấu thành giá xe ô tô tại Việt Nam và cách thỏa thuận Việt – Mỹ có thể can thiệp. Cần lưu ý, theo Quy tắc xuất xứ (ROO), chỉ sản phẩm đáp ứng tiêu chí nội địa hóa hoặc quy trình sản xuất chính yếu tại Mỹ mới được hưởng ưu đãi.

Thuế Nhập Khẩu (Giảm về 0%)

Đây là yếu tố đầu tiên và dễ hình dung nhất. Hiện tại, ô tô nhập khẩu nguyên chiếc từ Mỹ vào Việt Nam chịu thuế nhập khẩu cao (ví dụ: xe con 70%, bán tải 25%). Nếu mức thuế này về 0% như tinh thần thỏa thuận, giá xe sẽ giảm cực mạnh ngay từ đầu.

  • Xe hạng sang và cao cấp sản xuất tại Mỹ: Các mẫu SUV hạng sang của BMW (X5, X6, X7) từ nhà máy Spartanburg, South Carolina, hay Mercedes-Benz GLE, GLS từ Tuscaloosa, Alabama, cùng các thương hiệu thuần Mỹ như Cadillac (Escalade) và Lincoln (Navigator). Hiện chịu thuế nhập khẩu 70% và TTĐB rất cao. Nếu thuế nhập khẩu về 0%, chỉ riêng yếu tố này đã giúp giá xe giảm hàng tỷ đồng. Khách hàng có thể sở hữu SUV hạng sang “Made in USA” với giá tiệm cận 2 tỷ VNĐ, cạnh tranh trực tiếp với xe lắp ráp trong nước hay xe nhập khẩu từ châu Âu.
  • Xe phổ thông/bán tải sản xuất tại Mỹ: Một chiếc Ford Explorer sản xuất tại Mỹ hiện có giá khoảng 2,4 tỷ đồng tại Việt Nam. Nếu loại bỏ thuế nhập khẩu (chiếm khoảng 700 – 875 triệu đồng), giá Explorer có thể giảm 700 triệu đến gần 1 tỷ đồng, về mức 1,5 – 1,7 tỷ đồng. Điều này tạo cú sốc lớn cho phân khúc SUV cỡ lớn. Các dòng bán tải cỡ lớn như RAM 1500 hay Ford F-150 cũng sẽ có giá hấp dẫn hơn.
  • Xe điện Tesla: Các mẫu Tesla Model 3/Y sản xuất tại nhà máy Fremont, California, Mỹ. Nếu được miễn thuế nhập khẩu và TTĐB được điều chỉnh, giá xe Tesla có thể chỉ còn khoảng 1,2 – 1,5 tỷ VNĐ (sau VAT), cạnh tranh trực tiếp với xe xăng phân khúc C-D và các mẫu xe điện khác.

Giải Quyết Các Rào Cản Phi Thuế Quan (TTĐB, Nghị Định 116)

Đây là điểm khác biệt cốt lõi. Chính quyền Trump rất chú trọng các rào cản “ngầm” này.

  • Thuế Tiêu thụ Đặc biệt (TTĐB): Việt Nam áp dụng TTĐB cao theo dung tích động cơ. Xe Mỹ thường có dung tích lớn. Nếu Mỹ gây áp lực và Việt Nam điều chỉnh cơ cấu TTĐB (ví dụ: đánh thuế dựa trên giá trị xe hoặc giảm mạnh cho xe dung tích lớn), giá các dòng xe Mỹ sẽ thay đổi hoàn toàn, vốn đang chịu thuế “khủng”.
  • Nghị định 116 và tiêu chuẩn kỹ thuật: Quy định kiểm định từng lô xe nhập khẩu từng là “nỗi ám ảnh”. Nếu thỏa thuận bao gồm hài hòa hóa tiêu chuẩn và chấp nhận chứng nhận từ Mỹ, chi phí và thời gian nhập khẩu sẽ giảm đáng kể, giúp giá bán cuối cùng của xe Mỹ giảm cho người tiêu dùng.

Kỳ vọng lần này: Liệu có khác biệt thực sự? 

Sự lạc quan cho kỳ vọng lần này có cơ sở vững chắc hơn so với năm 2018 bởi những lý do:

Những gia đình có điều kiện có thể sở hữu một chiếc xe trước đó chỉ đại gia mới có cơ hội.( Ảnh: Internet)
  • Tính trực tiếp và trọng tâm: Không phải hiệp định đa phương phức tạp, thỏa thuận Việt – Mỹ mang tính song phương và trực tiếp, tập trung giải quyết các vấn đề cốt lõi.
  • Áp lực mạnh mẽ về phi thuế quan: Trong khi ATIGA chủ yếu tập trung thuế nhập khẩu, chính quyền Trump đặt trọng tâm gỡ bỏ tất cả các rào cản phi thuế quan, bao gồm cả can thiệp vào các chính sách thuế nội địa như TTĐB. Điều này có thể tạo ra thay đổi mang tính cấu trúc, tác động trực tiếp đến giá xe cuối cùng.
  • Cơ hội lớn cho xe “Made in USA”: Nếu thỏa thuận thành công, đây là cơ hội chưa từng có để các thương hiệu ô tô sản xuất tại Mỹ (gồm cả không phải thương hiệu Mỹ) tăng cường sự hiện diện và sức cạnh tranh tại thị trường ô tô Việt Nam.

Tuy nhiên, cần nhìn nhận thực tế và thận trọng:

  • Thời gian thực thi: Quá trình thực thi cam kết thường cần thời gian, không thể diễn ra tức thì.
  • Quyết định chủ quyền: Điều chỉnh chính sách thuế nội địa là quyết định chủ quyền của Việt Nam, liên quan đến nguồn thu ngân sách và định hướng phát triển ngành ô tô trong nước (bảo hộ sản xuất lắp ráp).
  • Phản ứng của hãng xe: Các hãng xe và nhà phân phối sẽ có chiến lược điều chỉnh giá để tối đa hóa lợi nhuận.

Hy vọng lớn, cần thêm một chút thời gian

Kỳ vọng về giá xe ô tô “hợp lý hơn” tại Việt Nam sau thỏa thuận thương mại Việt – Mỹ lần này có cơ sở vững chắc và khác biệt đáng kể so với những lần trước. Việc Tổng thống Trump trực tiếp nhắc đến ô tô, cam kết thuế 0% cho hàng hóa Mỹ và đặc biệt là nhấn mạnh gỡ bỏ các rào cản phi thuế quan (như TTĐB), nếu được thực thi, sẽ tạo ra cú hích cực lớn, làm thay đổi cấu trúc giá xe tại Việt Nam.

Người tiêu dùng có thể thực sự mơ về việc sở hữu những chiếc xe “Made in USA” từ phổ thông đến hạng sang với giá cạnh tranh hơn rất nhiều, tiệm cận mặt bằng giá các nước khác. Dù các văn bản chi tiết của thỏa thuận vẫn cần được công bố và quá trình thực thi sẽ mất thời gian, tia hy vọng lần này rõ ràng là sáng hơn và có cơ sở hơn nhiều so với những “vết xe đổ” trong quá khứ. Đây thực sự có thể là một bước ngoặt lịch sử cho thị trường ô tô Việt Nam, đánh dấu khả năng chuyển biến mạnh mẽ nhất về giá xe mà người tiêu dùng đã chờ đợi suốt nhiều thập kỷ.