Thời gian gần đây, tại tỉnh Thanh Hóa xuất hiện một thực tế đáng chú ý: Nhiều bí thư, chủ tịch xã dù còn từ 5 đến 10 năm công tác vẫn lựa chọn xin nghỉ hưu sớm. Nguyên nhân chính được cho là lo ngại ít có cơ hội được lựa chọn làm người “ở lại” sau quá trình sáp nhập xã theo chủ trương tinh gọn bộ máy.

Một vị bí thư xã ở Thanh Hóa, dù đã kinh qua nhiều vị trí công tác cấp xã và còn hơn 5 năm làm việc, vẫn quyết định nộp đơn xin nghỉ hưu. Lý do được ông chia sẻ thẳng thắn: “Sau khi sáp nhập xã, tôi ít có cơ hội ‘làm người ở lại’.”

Ủng hộ chủ trương sáp nhập, nhưng không khỏi băn khoăn

Vị bí thư trên bày tỏ sự đồng tình với chủ trương tinh gọn bộ máy hành chính: “Mọi vấn đề của nhân dân là do cấp xã trực tiếp làm việc và báo cáo lên huyện. Chủ trương của Trung ương tinh gọn bộ máy, chọn người làm được việc, gần dân, sát dân là hoàn toàn đúng đắn.”

Tuy nhiên, theo phân tích của ông, việc sáp nhập xã sẽ khiến số lượng đơn vị hành chính cấp xã của một huyện giảm xuống chỉ còn 4-5 xã, trong khi số cán bộ hiện tại ở huyện (bao gồm thường vụ, huyện ủy viên và trưởng, phó các phòng ban) lên đến vài chục người.

Điều đó dẫn đến cạnh tranh rất cao cho các vị trí lãnh đạo xã mới sau sáp nhập, khi huyện sẽ ưu tiên lựa chọn những cán bộ đang giữ chức vụ chủ chốt. “Như vậy, các lãnh đạo xã hiện tại sẽ khó đến lượt”, ông chia sẻ.

Sự thiệt thòi của cán bộ cơ sở

Vị bí thư xã cũng nhìn nhận: “Tôi đã tự nguyện xin về hưu sớm thì không nói làm gì, nhưng những người ở lại, nhất là những người còn trẻ, có trình độ, năng lực cũng sẽ ít có cơ hội dù đã công tác, cống hiến nhiều năm.”

Đây là điều khiến không ít cán bộ xã trăn trở. Bởi họ không chỉ mất đi cơ hội được tiếp tục phục vụ nhân dân mà còn đối mặt với cảm giác bị “gạt ra bên lề” dù đã có thời gian dài gắn bó với cơ sở.

Chủ tịch xã gần 10 năm công tác cũng xin về sớm: “Không nên bố trí 100% người mới”

Một trường hợp khác là một chủ tịch xã tại Thanh Hóa, dù còn gần 10 năm công tác nhưng cũng nộp đơn xin nghỉ hưu. Dù chia sẻ rằng ông “tự nguyện và vui vẻ”, song cũng không giấu được trăn trở:

“Bản thân tôi đi lên từ cơ sở, bằng cấp đầy đủ, kinh qua nhiều vị trí công việc, thậm chí từng được luân chuyển từ chủ tịch xã này sang xã khác. Nếu bản thân tôi không làm được việc thì đã bị thay thế từ lâu rồi.”

Theo ông, chủ tịch xã là người phải giải quyết gần như toàn bộ công việc từ lớn đến nhỏ, thường xuyên trực tiếp làm việc với người dân. Đặc thù công việc không giống cấp huyện – nơi tập trung lãnh đạo, chỉ đạo – mà ở xã, chủ tịch là người gần dân nhất, sát dân nhất.

Vì vậy, ông đề nghị: “Cần giữ lại một số cán bộ chủ chốt cũ để có sự kế thừa, kịp thời nắm bắt các công việc tiếp xúc với dân, không để khoảng trống do phải chờ cán bộ mới có thời gian nắm bắt cơ sở.”

Đề xuất bố trí cán bộ mới ở vị trí cấp phó

Không phản đối việc tỉnh cử cán bộ mới về xã, song vị chủ tịch xã cho rằng cần có giai đoạn chuyển tiếp hợp lý. Theo ông: “Khi chỉ định lãnh đạo mới của xã chỉ nên sắp xếp ở vị trí cấp phó một thời gian để học hỏi kinh nghiệm, cách làm việc của địa phương. Khi đã chín muồi sẽ lấy phiếu tín nhiệm một cách công bằng.”

Đồng thời, ông cho biết: “Từ xưa cấp xã không mấy khi được làm việc trực tiếp với tỉnh mà đều phải qua khâu trung gian là huyện, nên mối quan hệ giữa lãnh đạo xã với lãnh đạo tỉnh là rất ít. Như vậy, tỉnh sẽ không biết lãnh đạo xã nào làm được việc, xã nào không làm được việc để chỉ định hay lựa chọn.”

Bài toán cán bộ sau sáp nhập: Cần cân nhắc từ thực tiễn

Tình trạng nhiều cán bộ xã xin nghỉ hưu sớm tại Thanh Hóa không chỉ phản ánh sự thay đổi về cơ cấu bộ máy, mà còn cho thấy tâm tư, nguyện vọng và nỗi lo mất cơ hội của đội ngũ cán bộ cơ sở – những người trực tiếp gắn bó với dân, hiểu dân, lo cho dân.

Việc tinh gọn bộ máy là cần thiết, nhưng cũng cần có lộ trình hợp lý, chính sách rõ ràng và cách thức sắp xếp nhân sự công bằng, minh bạch để không đánh mất những người có năng lực, kinh nghiệm và uy tín trong dân. Những ý kiến từ thực tế như trên là lời cảnh báo cần thiết trong quá trình thực hiện cải cách hành chính một cách bền vững và nhân văn.