Dù dự kiến cán mốc hơn 11 tỷ USD năm 2025, ngành thủy sản tỷ USD của Việt Nam lại bị đánh giá là chậm chân trong chuyển đổi xanh, đối mặt nguy cơ tụt hậu trên bản đồ cung ứng toàn cầu.

“Báo động đỏ” phía sau kỷ lục 11 tỷ USD

Tại Hội nghị toàn thể “Đối tác phát triển bền vững nông nghiệp Việt Nam 2025” (PSAV) tổ chức ở TPHCM, ngành thủy sản bất ngờ bị gọi tên là lĩnh vực mờ nhạt nhất trong nhóm 8 ngành hàng chủ lực tham gia chương trình.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu thủy sản trong 11 tháng đầu năm 2025 đã vượt 10,5 tỷ USD, tăng 14,6% so với cùng kỳ. Giới chuyên môn nhận định, toàn ngành hoàn toàn có thể lập kỷ lục mới với mức 11,2-11,3 tỷ USD trong cả năm.

Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tăng trưởng ấn tượng đó lại là khoảng trống lớn về phát triển bền vững, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu lớn đang siết chặt tiêu chí môi trường và phát thải.

“Luật chơi xanh” đã thay đổi

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký VASEP, các nhà nhập khẩu quốc tế không còn chờ đợi các quy định pháp lý từ chính phủ. Thay vào đó, họ chủ động đưa tiêu chí giảm phát thải và bảo vệ môi trường vào các bộ chứng nhận uy tín như ASC, BAP hay GlobalGAP.

“Đây không còn là khuyến khích mà đang trở thành điều kiện bắt buộc. Doanh nghiệp không đáp ứng sẽ tự loại mình khỏi chuỗi cung ứng giá trị cao”, ông Nam nhấn mạnh.

Dù nhận thức rõ rủi ro, ngành thủy sản vẫn bị đánh giá là chậm hành động. Trong nhiều năm qua, chưa có mô hình chuỗi giá trị thủy sản phát thải thấp nào được triển khai bài bản và nhân rộng trên phạm vi toàn ngành.

Nỗ lực đơn lẻ, thiếu liên kết hệ thống

Một số doanh nghiệp lớn đã chủ động theo đuổi kinh tế tuần hoàn, tận dụng phụ phẩm để gia tăng giá trị và giảm phát thải. Tuy nhiên, các mô hình này vẫn mang tính tự phát, chưa tạo thành phong trào chung.

Thừa nhận thực trạng này, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung cho rằng cơ quan quản lý cũng có trách nhiệm khi chưa tạo được cơ chế kết nối hiệu quả cho ngành thủy sản trong khuôn khổ đối tác công – tư (PPP).

“Một ngành hàng tỷ USD nhưng thiếu hoạt động cụ thể về bền vững là điều cần chấn chỉnh ngay từ năm 2026. Ngành thủy sản không thể đơn độc trên con đường chuyển đổi xanh”, ông Trung khẳng định.

“Khát” vốn xanh và nút thắt tín chỉ carbon

Trong khi thủy sản loay hoay tìm hướng đi, ngành hồ tiêu và gia vị lại nổi lên như điểm sáng nhờ tận dụng tốt cơ chế PPP. Nhiều mô hình sản xuất an toàn, không dư lượng hóa chất và giảm phát thải đã được triển khai tại các vùng trọng điểm.

Tuy nhiên, bức tranh tài chính cho phát triển bền vững giai đoạn 2025-2026 lại kém lạc quan khi dòng vốn ODA và viện trợ quốc tế có xu hướng thu hẹp. Hiện chỉ còn một số tập đoàn đa quốc gia đủ tiềm lực để tham gia các cam kết dài hạn.

Theo bà Hoàng My Lan, cán bộ cấp cao của tổ chức GIZ (Đức), rào cản lớn nhất hiện nay không nằm ở công nghệ hay nhu cầu thị trường, mà ở việc Việt Nam chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường tín chỉ carbon.

“Nhu cầu mua và bán tín chỉ carbon đều rất lớn. Điều thiếu duy nhất là một sàn giao dịch chính thức được pháp luật bảo hộ để hai bên gặp nhau”, bà Lan phân tích.

Theo: Dân trí

Từ Khóa: