Tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng tại Việt Nam đang âm thầm làm gia tăng số ca mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), đặc biệt ở đô thị.

Ô nhiễm không khí – Mối đe dọa sức khỏe hô hấp hàng đầu

Theo các chuyên gia y tế, ô nhiễm không khí hiện là một trong những nguyên nhân chính khiến tỷ lệ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) tại Việt Nam ngày càng tăng. Đây không chỉ là vấn đề về môi trường mà còn là mối nguy cấp tính đối với sức khỏe cộng đồng.

PGS.TS Tạ Bá Thắng – Trung tâm Nội Hô hấp, Bệnh viện Quân y 103, khẳng định: ô nhiễm không khí là yếu tố nguy cơ hàng đầu làm tăng tỷ lệ nhập viện và tử vong do COPD. Thống kê năm 2017 cho thấy, khoảng 5 triệu ca tử vong toàn cầu có liên quan đến ô nhiễm không khí, trong đó 70% đến từ môi trường sống ngoài trời.

Không khí bẩn tác động trực tiếp đến hệ hô hấp

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí – cả ngoài trời lẫn trong nhà – hiện xếp thứ 5 trong số các yếu tố nguy cơ gây tử vong cao nhất thế giới.

Các hạt bụi mịn (PM2.5), khí NO2, CO và O3 có thể xâm nhập sâu vào phổi, làm tổn thương các tế bào biểu mô đường thở, gây viêm và stress oxy hóa kéo dài. Tình trạng này khiến chức năng phổi suy giảm nhanh chóng, đặc biệt ở người đã có bệnh lý nền hô hấp như COPD.

Bằng chứng khoa học cho thấy mối liên hệ chặt chẽ

Một nghiên cứu lớn mang tên ELAPSE với hơn 98.000 người tham gia trong gần 17 năm cho thấy:

  • PM2.5 tăng 5 µg/m³ làm nguy cơ mắc COPD tăng 17%.
  • NO2 tăng 10 µg/m³ làm nguy cơ tăng 11%.
  • Carbon đen tăng 0,5 × 10⁻⁵ m⁻¹ khiến nguy cơ tăng thêm 11%.

Tại Canada, nghiên cứu đoàn hệ cũng ghi nhận:

  • PM2.5 tăng 3,4 µg/m³ làm nguy cơ COPD tăng 7%.
  • NO2 và O3 tăng làm nguy cơ tăng tương ứng 4%.

Tại Anh, một khảo sát trên 115 bệnh nhân COPD cho thấy tiếp xúc với nồng độ cao NO2, NO và CO làm tăng số đợt cấp. Ozon (O3) còn khiến bệnh nhân khó thở và giảm lưu lượng đỉnh hô hấp.

Phụ nữ nấu ăn bằng bếp củi: Nhóm nguy cơ cao không thể bỏ qua

Các nghiên cứu tại các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, chỉ ra rằng phụ nữ thường xuyên sử dụng bếp củi, bếp than trong nấu ăn có nguy cơ cao mắc COPD do phơi nhiễm khói độc trong thời gian dài.

Việc đốt nhiên liệu sinh khối (gỗ, rơm rạ…) thải ra hàng loạt chất độc hại, khiến phổi dễ bị viêm, nhiễm khuẩn và mất dần chức năng hô hấp. Ngoài ra, bụi ô nhiễm có thể mang theo vi khuẩn, virus, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường thở và khởi phát đợt cấp COPD.

Cần hành động sớm để bảo vệ sức khỏe hô hấp

PGS.TS Tạ Bá Thắng cảnh báo: “Ô nhiễm không khí tác động sâu sắc đến sức khỏe hệ hô hấp. Cần nâng cao nhận thức cộng đồng và có hành động thiết thực nhằm giảm thiểu rủi ro.”

Các biện pháp cần thiết gồm:

  • Sử dụng khẩu trang chống bụi PM2.5 khi ra đường.
  • Hạn chế đốt rác, sử dụng bếp than, củi trong nhà.
  • Thúc đẩy sử dụng phương tiện giao thông thân thiện môi trường.
  • Trồng nhiều cây xanh, cải thiện chất lượng không khí.

COPD đang dần trở thành “cái bẫy âm thầm” đối với người dân sống trong môi trường ô nhiễm không khí. Bảo vệ sức khỏe hô hấp không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là hành động cộng đồng để giảm thiểu hậu quả lâu dài từ biến đổi khí hậu và suy giảm chất lượng không khí.

Theo: znews