Một cốc nước đá mát lạnh giữa trời nóng tưởng chừng là cứu tinh cho cơ thể đang mất nước. Nhưng sự thật lại hoàn toàn ngược lại. Trời nóng nên uống nước ấm – lời khuyên nghe có vẻ trái tự nhiên; nhưng lại được hậu thuẫn bởi cả y học hiện đại lẫn Đông y cổ truyền. Đôi khi, cảm giác dễ chịu tức thì lại đánh lừa chúng ta rời xa điều có lợi thật sự cho sức khỏe.
- Sốc nhiệt do nắng nóng – Kỹ năng sơ cấp cứu cơ bản
- Trẻ nhỏ dậy thì sớm: Điều bố mẹ cần biết để bảo vệ con
- Chú ý 7 điều sau để giảm nguy cơ bị ung thư
Cảm giác khát đánh lừa bạn như thế nào?
Trong những ngày nắng gắt, ai cũng khao khát một cốc nước đá mát lạnh để “giải nhiệt”. Nhưng các chuyên gia y tế cảnh báo: trời nóng nên uống nước ấm thay vì nước lạnh; bởi nước lạnh chỉ làm dịu cảm giác tạm thời mà gây nhiều hệ lụy lâu dài cho sức khỏe.
Lời khuyên này không chỉ là mẹo dân gian; mà đã được chứng minh bằng các nghiên cứu sinh lý học hiện đại. Đặc biệt, với người lao động; người trẻ thường xuyên hoạt động ngoài trời – lựa chọn đúng loại nước có thể giúp tránh đột quỵ nhiệt, mệt mỏi, mất điện giải và tổn thương cơ xương khớp.
Trời nóng uống nước ấm giúp cơ thể tỏa nhiệt hiệu quả hơn
Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Sinh lý học Ứng dụng (Journal of Applied Physiology; 2008) của Đại học Ottawa (Canada) cho thấy: uống nước ấm giúp tăng khả năng tỏa nhiệt qua da; trong khi nước lạnh làm giảm phản ứng đổ mồ hôi, khiến cơ thể khó thoát nhiệt, gây cảm giác nóng hơn sau đó.
“Nước lạnh khiến các mạch máu ngoại vi co lại để giữ nhiệt bên trong. Điều này làm giảm hiệu quả tỏa nhiệt và có thể khiến bạn nóng hơn sau khi uống.”
— TS Ollie Jay, nhà sinh lý học môi trường
Nói cách khác, nước lạnh chỉ giải khát nhất thời; còn nước ấm giúp cơ thể điều hòa nhiệt bền vững hơn; đặc biệt là trong môi trường oi bức.
Trời nóng uống nước ấm đúng cách: Giữ nước, không chỉ bổ sung
Khi trời nóng, bạn không chỉ mất nước mà còn mất muối khoáng (điện giải) qua mồ hôi. Uống nước trắng lạnh nhiều lúc không giúp giải khát; thậm chí còn gây tình trạng loãng máu và làm hạ natri máu (hyponatremia).
Báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo:
“Người lao động ngoài trời, vận động viên nên bổ sung nước có điện giải thay vì nước lọc tinh khiết nếu ra nhiều mồ hôi trong thời gian dài.”
Một nghiên cứu của Viện Y học Quốc gia Mỹ (NAM) cũng nhấn mạnh: nước trắng không điện giải có thể làm loãng natri máu; gây hoa mắt, đau đầu, buồn nôn, thậm chí co giật nếu mất cân bằng nghiêm trọng.
Vì thế, nên uống nước ấm pha chút muối hoặc đường, như nước oresol, nước gạo rang hoặc nước sâm – giúp giữ nước tốt hơn, đồng thời bù khoáng hiệu quả.
Nước lạnh có thể gây hại tiêu hóa và thận
Một nghiên cứu trên Nutrition & Metabolism Journal (2015) cho thấy: uống nước lạnh sau ăn hoặc khi vận động mạnh có thể gây rối loạn tiêu hóa và tăng áp lực lên thận.
“Uống nước lạnh khi mệt hoặc vừa vận động mạnh sẽ làm co mạch máu quanh thận; cản trở tuần hoàn, khiến thận phải lọc nhanh hơn – dễ gây mất cân bằng điện giải và mỏi mệt kéo dài.”
— TS Hiroshi Matsuo, chuyên gia nội tiết và thận học, Tokyo
Ngoài ra, nước lạnh còn làm chậm nhu động ruột, ảnh hưởng xấu đến tiêu hóa – đặc biệt ở người cao tuổi hoặc người có bệnh nền về dạ dày.
Góc nhìn Đông y: Trời nóng uống nước ấm để điều hòa khí huyết – dưỡng sinh
Theo y học cổ truyền, cơ thể người vận hành theo nguyên lý âm – dương, hàn – nhiệt, khí – huyết. Vào mùa hè, dương khí vượng, nhiệt tà dễ xâm nhập, làm hao tổn tân dịch, gây mệt mỏi, nhiệt miệng, phát ban, thậm chí cảm nắng.
Uống nước lạnh trong điều kiện này bị coi là “nghịch khí”, vì nước có tính hàn, dễ làm tỳ vị tổn thương, rối loạn tiêu hóa hoặc tiêu chảy.
Ngược lại, nước ấm có tính ôn, giúp khí huyết lưu thông, lỗ chân lông mở đều, mồ hôi thoát tự nhiên – từ đó giải nhiệt một cách an toàn và ổn định.
Một ví dụ điển hình: người Trung Quốc có thói quen uống trà ấm, thậm chí trà nóng vào mùa hè; nhằm giúp cơ thể giải nhiệt từ bên trong, theo nguyên lý “lấy nhiệt dẫn nhiệt ra ngoài”.
“Nắng nóng mà uống nước lạnh chẳng khác nào dội nước vào lửa âm ỉ – dễ làm tỳ vị tổn thương, mạch máu co thắt đột ngột. Trong Đông y, uống nước ấm giúp ổn định khí hóa, điều hòa tạng phủ và phòng bệnh lâu dài.”
— Lương y Vũ Quốc Trung, Hội Đông y Hà Nội
Uống nước đúng trong mùa nóng – Là uống như thế nào?
✔ Uống từng ngụm nhỏ trong ngày, tránh uống dồn một lúc
✔ Nhiệt độ lý tưởng: 30–40°C – ấm vừa, không nóng
✔ Nên pha thêm muối/đường loãng nếu ra nhiều mồ hôi
✔ Tránh hoàn toàn nước đá, nước để tủ lạnh sâu – nhất là sau vận động
✔ Tận dụng nguồn nước từ canh rau, trái cây (cam, dưa hấu, dứa…)
Trời nóng không chỉ cần nước – mà cần uống đúng cách
Thói quen uống nước lạnh để “giải nhiệt” là phản xạ quen thuộc, nhưng không phải lúc nào cảm giác cũng phản ánh đúng nhu cầu sinh lý. Lời khuyên trời nóng nên uống nước ấm tưởng chừng “ngược đời”, nhưng thực tế lại là kết tinh giữa nghiên cứu khoa học hiện đại và tư tưởng dưỡng sinh Đông phương.
Uống nước không chỉ để giải khát, mà còn để bảo vệ tạng phủ; điều hòa thân nhiệt và nuôi dưỡng cơ thể lâu dài. Biết uống đúng là một cách sống khôn ngoan – bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, như một ngụm nước giữa ngày hè.
Nguồn tham khảo khoa học:
Journal of Applied Physiology, University of Ottawa, 2008
Nutrition & Metabolism Journal, 2015
WHO Guidelines on Hydration
National Academy of Medicine (USA)
TS Hiroshi Matsuo – Tokyo Kidney Institute
Lương y Vũ Quốc Trung – Hội Đông y Hà Nội