Chỉ trong vài năm, Trung Quốc đã biến vùng đất Hải Nam trở thành trung tâm trồng sầu riêng nội địa quy mô lớn. Với diện tích canh tác ngày càng mở rộng và sự đầu tư bài bản vào công nghệ nông nghiệp, tham vọng tự chủ loại trái cây “vua” của Trung Quốc đang khiến các quốc gia xuất khẩu chủ lực như Thái Lan và Việt Nam không khỏi lo ngại.

Từ nhập khẩu tỷ đô đến tham vọng tự cung

Trung Quốc vốn là thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất thế giới, mỗi năm chi hàng tỷ USD nhập khẩu loại trái cây này, chủ yếu từ Thái Lan và Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ trong vài năm trở lại đây, quốc gia tỷ dân đang nỗ lực xoay chuyển cuộc chơi bằng cách tự trồng sầu riêng trong nước, bắt đầu từ tỉnh Hải Nam – nơi có khí hậu nhiệt đới phù hợp cho loại cây đặc thù này.

Theo China Daily, các thử nghiệm trồng sầu riêng tại Trung Quốc đã có từ thập niên 1950, nhưng do kỹ thuật hạn chế và điều kiện tự nhiên chưa phù hợp, phần lớn nỗ lực ban đầu không thành công. Mãi đến năm 2018, Hải Nam mới bắt đầu triển khai trồng sầu riêng quy mô lớn với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Thái Lan, Malaysia và các viện nghiên cứu nông nghiệp trong nước.

Công nghệ cao – chìa khóa cho thành công

Sầu riêng Hải Nam có ưu điểm về độ chín tự nhiên, cùi dày, ngọt và ít nặng mùi hơn so với sầu riêng nhập khẩu (Ảnh: CCTV).

Khác với giai đoạn thử nghiệm sơ khai, các dự án trồng sầu riêng hiện nay ở Trung Quốc được ứng dụng công nghệ hiện đại như hệ thống tưới tiêu tự động, hồ chứa nước lớn, máy bay không người lái giám sát cây trồng và phần mềm quản lý phân bón theo thời gian thực.

Tỷ lệ sống của cây đạt tới 98%, nhờ quy trình chăm sóc khắt khe như giới hạn số quả mỗi cây trong giai đoạn đầu, sử dụng phân bón hữu cơ từ cá biển và kiểm soát sâu bệnh hiệu quả. Theo ông Phùng Tuyết Kiệt – Viện trưởng Viện nghiên cứu trái cây nhiệt đới Hải Nam, đội ngũ chuyên gia đã xây dựng mô hình canh tác phù hợp, đồng thời thu thập và đánh giá hàng chục giống sầu riêng từ các quốc gia Đông Nam Á, bao gồm cả Việt Nam.

Bứt tốc phát triển, sản lượng còn khiêm tốn

Năm 2023, Hải Nam ghi nhận vụ thu hoạch sầu riêng quy mô lớn đầu tiên với sản lượng khoảng 50 tấn trên diện tích 567 ha. Sang năm 2024, sản lượng tăng lên 260 tấn, diện tích trồng đạt hơn 1.600 ha. Theo kế hoạch, đến cuối năm 2025, diện tích sẽ chạm mốc 20.000 ha và đến năm 2026 có thể đạt 40.470 ha, tương đương 100.000 mẫu Anh.

Sầu riêng nội địa Trung Quốc có lợi thế về độ chín tự nhiên, hương vị ngọt dịu, ít mùi và không phải trải qua quá trình vận chuyển dài ngày như sầu riêng nhập khẩu. Tuy nhiên, mức giá hiện vẫn cao hơn, do sản lượng còn thấp và chi phí sản xuất cao.

Nguy cơ cho ngành xuất khẩu sầu riêng Việt Nam, Thái Lan

Sầu riêng nội địa Trung Quốc bán tại các cửa hàng thực phẩm (Ảnh: Tân Hoa Xã).

Sự nổi lên của ngành sầu riêng nội địa Trung Quốc đặt ra thách thức lớn cho các quốc gia xuất khẩu chủ lực, trong đó có Việt Nam và Thái Lan – hai nước đang phụ thuộc nặng vào thị trường Trung Quốc. Trong bối cảnh nước này dần tự chủ được nguồn cung, cơ hội xuất khẩu có thể thu hẹp trong những năm tới.

Mặc dù vậy, nhiều chuyên gia cho rằng sầu riêng Trung Quốc hiện vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn hàng nhập khẩu do diện tích trồng còn hạn chế, năng suất chưa ổn định và kỹ thuật chăm sóc còn đang hoàn thiện. Ngoài ra, người tiêu dùng Trung Quốc vẫn có xu hướng chuộng các giống ngoại như Monthong (Thái Lan) hay Ri6 (Việt Nam) vốn đã có vị thế vững chắc trên thị trường.

Hướng đi nào cho nông sản Việt?

Trước sự cạnh tranh ngày càng rõ rệt, ngành sầu riêng Việt Nam cần đẩy mạnh nâng cao chất lượng, truy xuất nguồn gốc, đa dạng thị trường và phát triển chuỗi giá trị bền vững. Đồng thời, việc cải tiến công nghệ bảo quản sau thu hoạch, giảm chi phí logistics và xây dựng thương hiệu quốc gia cũng là những yếu tố then chốt giúp giữ vững thị phần xuất khẩu sang Trung Quốc trong thời gian tới.

Theo: Dân trí