Quốc hội thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo, đặt khung quản lý theo rủi ro, cấm lợi dụng AI gây hại trẻ em, tạo nội dung giả mạo và siết trách nhiệm bồi thường.

Ngày 10/12, Quốc hội đã thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo, tạo nên hành lang pháp lý thống nhất cho phát triển, ứng dụng và quản lý AI tại Việt Nam. Luật lựa chọn mô hình quản lý dựa trên mức độ rủi ro, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, vừa bảo đảm an toàn, an ninh và bảo vệ quyền hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Luật quy định nhóm hành vi bị cấm tuyệt đối, trong đó có việc sử dụng AI để thao túng hành vi, nhận thức; sản xuất nội dung giả mạo nhằm lừa đảo, xúc phạm danh dự, nhân phẩm hoặc xâm phạm lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Các hành vi lợi dụng trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật và các nhóm yếu thế thông qua AI cũng nằm trong danh mục cấm. Bên cạnh đó, việc sử dụng AI gây phương hại đến quốc phòng, an ninh và trật tự xã hội đều bị nghiêm cấm.

Đối với nội dung do AI tạo ra, luật yêu cầu gán nhãn khi xuất hiện trong môi trường công cộng, đặc biệt là sản phẩm deepfake có khả năng đánh lừa người xem. Quy định này nhằm ngăn ngừa hành vi lừa đảo, bôi nhọ, thao túng dư luận và hạn chế nguy cơ xâm phạm quyền con người.

Cơ chế quản lý theo hướng tiền kiểm tối thiểu – hậu kiểm chặt chẽ được áp dụng. Doanh nghiệp phải tự đánh giá an toàn trước khi triển khai hệ thống AI và lưu giữ hồ sơ kỹ thuật để phục vụ công tác kiểm tra sau này. Một số hệ thống bị xếp loại rủi ro cao bắt buộc phải được đánh giá bởi tổ chức độc lập. Với các trường hợp AI rủi ro cao gây thiệt hại, trách nhiệm bồi thường được áp dụng theo nguyên tắc bồi thường toàn bộ, kể cả khi không có lỗi, nhằm bảo vệ tối đa người bị ảnh hưởng.

AI chỉ hỗ trợ, không thay thế quyết định của cơ quan nhà nước

Trong khu vực công, luật quy định AI chỉ đóng vai trò hỗ trợ đưa ra quyết định. Người có thẩm quyền vẫn là chủ thể chịu trách nhiệm cuối cùng đối với mọi quyết định hành chính, tư pháp hay quyết định quản lý. Các hệ thống có thể tác động mạnh đến quyền con người phải được đánh giá tác động trước khi vận hành.

Nhà nước khuyến khích ứng dụng AI rộng rãi trong các ngành kinh tế – xã hội nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, cải thiện năng suất và thúc đẩy phát triển bền vững. Việc thử nghiệm công nghệ mới được thực hiện theo cơ chế có kiểm soát, quản lý rủi ro phù hợp từng bối cảnh.

Luật cũng bảo đảm quyền tiếp cận công nghệ của người dân, khuyến khích phát triển các ứng dụng AI phục vụ an sinh, hỗ trợ người khuyết tật, người nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần thu hẹp khoảng cách số và bảo tồn văn hóa.

Quốc hội đồng thời quyết định thành lập Quỹ Phát triển Trí tuệ nhân tạo quốc gia để hỗ trợ nghiên cứu, đầu tư hạ tầng tính toán, phát triển mô hình nền tảng, công nghệ lõi và hệ sinh thái AI. Nhà nước ưu tiên nguồn lực cho các sản phẩm AI do Việt Nam làm chủ, bao gồm mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt và công nghệ xử lý tri thức, nhằm củng cố chủ quyền số.

Trong các lĩnh vực thiết yếu liên quan trực tiếp đến sức khỏe và quyền con người như y tế và giáo dục, luật đặt ra tiêu chuẩn quản lý rủi ro nghiêm ngặt hơn. Ứng dụng AI trong y tế phải bảo đảm an toàn người bệnh, độ tin cậy của thuật toán và bảo vệ dữ liệu sức khỏe; trong giáo dục, AI phải phù hợp với từng độ tuổi, bảo đảm quyền riêng tư và phòng ngừa rủi ro trong đánh giá, phân loại người học.

Khung quản lý rủi ro 3 mức, hướng dẫn sẽ được ban hành

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết AI là lĩnh vực phát triển nhanh, ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh quốc gia, do đó việc ban hành luật sớm là cần thiết để chủ động quản trị rủi ro. Trong quá trình xây dựng luật, Chính phủ đã tham khảo kinh nghiệm quốc tế và lựa chọn cách tiếp cận kết hợp, cân bằng giữa an toàn và phát triển.

Luật quy định 3 mức rủi ro: thấp, trung bình và cao; đồng thời xác định rõ các hành vi bị cấm để bảo đảm minh bạch khi áp dụng. Doanh nghiệp không cần xin phép trước khi đưa hệ thống AI vào sử dụng, nhưng phải chuẩn bị hồ sơ đánh giá an toàn để xuất trình khi cơ quan quản lý hậu kiểm. Một số hệ thống đặc biệt phải có đánh giá từ bên thứ ba nhằm tăng tính khách quan.

Chính phủ sẽ sớm ban hành nghị định hướng dẫn thi hành và triển khai Chiến lược quốc gia về Trí tuệ nhân tạo, tập trung phát triển hạ tầng, nguồn nhân lực, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam làm chủ công nghệ và tăng cường hội nhập quốc tế.

Luật Trí tuệ nhân tạo sẽ có hiệu lực từ ngày 1/3/2026.

Theo: Vnexprees