Có bao giờ bạn tự hỏi: vì sao mình luôn muốn thêm “một chút đường” vào ly trà, chiếc bánh hay nồi canh?

Cảm giác ngọt dịu khiến bữa ăn trọn vẹn hơn, nhưng cũng giống như một thói quen mà ít ai dừng lại để xem nó đang đưa cơ thể đi đến đâu. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều nghiên cứu gọi đường là “kẻ giấu mặt” trong các vấn đề sức khỏe hiện đại.

Đường có vai trò gì, nhưng mức nào là đủ?

Đường cung cấp năng lượng nhanh cho cơ thể. Khi bạn mệt, một chút đồ ngọt có thể giúp đầu óc tỉnh táo hơn. Não bộ cũng cần glucose để duy trì hoạt động bình thường. Nhưng liệu chúng ta có đang hiểu đúng về “một chút” ấy?

Bạn có bao giờ tự hỏi: nếu cơ thể cần năng lượng, có nhất thiết phải lấy từ đường tinh luyện, hay rau, trái cây, cơm cũng đủ? Nhiều chuyên gia dinh dưỡng cho rằng phần lớn lượng đường cần thiết đã có sẵn trong thực phẩm tự nhiên. Lượng bổ sung thêm từ trà sữa, bánh kẹo, nước ngọt… chủ yếu chỉ tạo vị ngon, không mang thêm giá trị dinh dưỡng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người trưởng thành nên hạn chế đường tự do ở mức dưới 25g mỗi ngày. Hãy thử hình dung: một lon nước ngọt 330ml đã chứa khoảng 30g – tức vượt chuẩn chỉ trong một lần uống.

Bạn có chắc mình đang giữ mức “vừa đủ” đó mỗi ngày? Hay vô tình nạp nhiều hơn mà không để ý?

Tác hại của đường với từng đối tượng cụ thể

Đối với trẻ nhỏ

Tác hại của đường với trẻ nhỏ lại càng đáng lo ngại hơn. Trẻ tiêu thụ nhiều thực phẩm ngọt từ sớm dễ gặp các vấn đề như:

Sâu răng: môi trường axit do đường tạo ra làm hỏng men răng sữa nhanh chóng.

Béo phì sớm: thói quen ăn ngọt nhiều khiến trẻ dễ tích mỡ từ nhỏ, khó kiểm soát cân nặng về sau.

Ảnh hưởng hành vi và khả năng tập trung: một số nghiên cứu cho thấy trẻ ăn nhiều đường dễ cáu gắt, hiếu động quá mức hoặc mất tập trung trong học tập.

Bạn có từng thấy một đứa trẻ quấy khóc không rõ lý do, sau khi vừa ăn xong một thanh kẹo? Không phải lúc nào đó cũng là vì chúng “khó chiều”.

Đường
Các nhà sản xuất thường khéo thay đổi tên gọi để đường không quá nổi bật trên nhãn thành phần (Ảnh: Internet)

Đối với người trưởng thành

Bạn có từng uống một cốc trà sữa và chỉ sau hơn một tiếng lại thấy bụng đói cồn cào? Đó là tác động của đường đến đường huyết. Lượng ngọt cao khiến chỉ số này tăng vọt, rồi nhanh chóng tụt xuống, kích thích cảm giác thèm ăn nhiều hơn. Vô tình, bạn nạp thêm năng lượng mà không hề nhận ra.

Theo WHO, việc tiêu thụ quá nhiều đường trong thời gian dài có thể dẫn đến:

Tăng cân và béo phì – do năng lượng dư thừa tích tụ thành mỡ.

Tiểu đường type 2 – đường huyết cao thường xuyên làm rối loạn insulin.

Bệnh tim mạch – nghiên cứu cho thấy người nạp nhiều đường có nguy cơ tử vong vì bệnh tim cao hơn 2 lần.

Ảnh hưởng đến não bộ – những cảnh báo thầm lặng

Không dừng lại ở đó, những ảnh hưởng lên não bộ cũng khiến nhiều chuyên gia phải cảnh báo.

Giảm trí nhớ, kém tập trung: Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy chế độ ăn nhiều đường có thể làm suy giảm khả năng học tập và ghi nhớ, do ảnh hưởng đến chức năng của insulin trong não.

Tăng nguy cơ trầm cảm: Đường làm rối loạn chất dẫn truyền thần kinh như dopamine ; vốn điều tiết cảm xúc và động lực. Kết quả là người ăn ngọt thường xuyên có xu hướng dễ cáu kỉnh, mệt mỏi, và lệ thuộc vào đường để cảm thấy khá hơn.

Gây nghiện: Nhiều nhà khoa học so sánh việc tiêu thụ đường với cơ chế gây nghiện ;bạn càng ăn, càng khó dừng lại.

Những tác động này không xuất hiện rõ ràng trong một ngày hay một tuần, mà tích tụ dần theo thời gian; âm thầm bào mòn sức khỏe. Có khi, phải đến lúc bệnh tật gõ cửa, ta mới giật mình ngoái lại nhìn xem… điều gì đã tạo thành thói quen ngọt ngào ấy.

Đường ẩn trong thực phẩm – kẻ “giấu mặt” trong bữa ăn hằng ngày

Bạn nghĩ mình không ăn nhiều ngọt vì hiếm khi uống trà sữa hay ăn bánh kẹo? Nhưng đường không chỉ có trong những thứ rõ ràng. Nó xuất hiện lặng lẽ trong rất nhiều thực phẩm mà bạn dùng hằng ngày:

Nước ngọt có ga, sữa chua uống, nước trái cây đóng hộp.

Sốt cà chua, tương ớt, salad dressing.

Đồ hộp, xúc xích, thậm chí cả bánh mì công nghiệp.

Một điều ít ai để ý: các nhà sản xuất thường “khéo” thay đổi tên gọi để đường không quá nổi bật trên nhãn thành phần. Thay vì ghi “sugar”, bạn sẽ thấy nhiều cái tên như: glucose syrup, corn syrup, sucrose, maltose… Tách nhỏ ra và liệt kê rải rác, tổng lượng đường dễ khiến người tiêu dùng bị đánh lạc hướng.

Bạn có chắc mình chưa từng vô tình tiêu thụ nhiều hơn mình nghĩ?

Mỗi ngày, bạn thêm bao nhiêu thìa đường vào bữa ăn? Bao nhiêu trong số đó thực sự cần thiết, và bao nhiêu chỉ để thỏa mãn thói quen?(Ảnh:Internet)

Giảm đường nhưng không thấy “thiếu thốn”

Nhiều người e ngại: “Nếu bỏ đường, cuộc sống có nhạt nhẽo hơn không?” Thực tế, việc cắt giảm không quá khó nếu bạn thay đổi từng chút một:

Giảm dần lượng đường khi nấu để vị giác quen với độ ngọt tự nhiên.

Uống nước lọc hoặc trà không đường thay vì nước ngọt.

Chọn trái cây tươi thay cho bánh kẹo công nghiệp.

Đọc thành phần sản phẩm để biết chính xác mình đang nạp bao nhiêu.

Lựa chọn thuộc về bạn

Đường không phải là kẻ thù tuyệt đối; nhưng sự dư thừa âm thầm của nó lại có thể khiến cơ thể bạn trả giá theo cách khó lường trước. Mỗi ngày, bạn thêm bao nhiêu thìa đường vào bữa ăn? Bao nhiêu trong số đó thực sự cần thiết, và bao nhiêu chỉ để thỏa mãn thói quen?

Liệu vị ngọt quen thuộc có đáng để bạn đánh đổi bằng những rủi ro sức khỏe trong tương lai; hay đã đến lúc thử giảm bớt để cơ thể nhẹ nhõm hơn?