Khi trẻ hỗn hào, đó không phải là dấu hiệu của sự “hư hỏng”, mà là biểu hiện cuối cùng của một chuỗi lệch chuẩn – âm thầm nhưng sâu sắc – trong chính cách người lớn đã sống, đã dạy, đã làm gương.
- Cùng con vào lớp một: Chữ đầu đời, Đạo đầu tâm
- 9 lỗi cha mẹ nên tránh khi nuôi dạy con cái
- Dạy con học không đòn roi bằng kỷ luật tích cực – Hiệu quả từ yêu thương
Khi trẻ hỗn hào – Chúng ta đang chất vấn nhầm nạn nhân
Chiều nay, tôi chứng kiến một điều khiến lòng mình trĩu nặng.
Một cậu bé chừng tám tuổi, nghỉ hè từ Hà Nội về quê thăm ông bà – là chủ nhà trọ nơi tôi đang thuê ở. Cậu bé ấy, tôi từng thấy từ khi còn đỏ hỏn, lớn lên trong vòng tay ông bà nội ngoại đầy yêu thương. Cậu học giỏi, lanh lợi, được mọi người khen ngợi. Thế nhưng hôm nay, chỉ vì một chuyện nhỏ, cậu lớn tiếng cãi bà, thậm chí buông lời văng tục.
Tôi chết lặng. Không chỉ vì lời nói thô lỗ của một đứa trẻ, mà vì sự quen miệng, vô tư đến lạnh lẽo. Không một chút ngại ngần, không một tia hối lỗi. Giây phút đó, tôi không giận cậu bé. Tôi thấy xót xa – cho chính người lớn quanh cậu.
Khi người lớn mất phương hướng, trẻ đi vào đường cụt
Chúng ta hay quy trách nhiệm cho việc nuông chiều, cho mạng xã hội, hay môi trường học đường. Nhưng sâu hơn thế, chính người lớn – với tư cách là người dạy dỗ, định hướng và làm gương – đã không còn chắc chắn về chuẩn mực sống.
Xã hội hiện đại dường như đang đánh tráo khái niệm:
- Người thật thà bị cho là “khờ khạo”
- Người thẳng thắn bị xem là “thiếu tinh tế”
- Người tử tế thì lặng lẽ, không được chú ý bằng những ai khoe khoang, ồn ào
Trong thế giới ấy, trẻ con học được điều gì?
Chúng không học qua lời khuyên, mà hấp thụ qua hành vi. Và đáng buồn thay, khi người lớn đã lạc hướng, thì những “tấm gương” họ soi cho con cũng méo mó theo.
- Cha mẹ dạy con phải lễ phép, thành thật – nhưng lại mắng nhau trước mặt con, lớn tiếng với ông bà, thậm chí nói dối hằng ngày vì những điều “vặt vãnh”.
- Cha mẹ bảo con phải học giỏi bằng mọi giá – nhưng không bao giờ dạy rằng sống tử tế cũng là một thành tựu.
- Cha mẹ bảo con “đừng gây chuyện” – nhưng lại dạy con phải phản ứng tiêu cực nếu bị bắt nạt: “phải đánh lại để không bị coi là yếu”.
Những thông điệp như vậy lặp lại mỗi ngày, khiến trẻ mâu thuẫn giữa điều được nói và điều được chứng kiến. Chúng mất niềm tin vào những giá trị mà người lớn rao giảng. Dần dần, trẻ ngỗ nghịch không phải để phản kháng, mà để tự vệ, để tìm chỗ đứng trong một thế giới mà “hiền lành” dễ bị lép vế.
Và rồi ta giật mình nhận ra: khi trẻ hỗn hào, đó không còn là chuyện của một đứa trẻ, mà là hồi chuông cảnh báo cho cả một thế hệ đang lớn lên giữa những mảnh vụn giá trị chưa kịp ghép lại.
Không còn lựa chọn khác: Người lớn phải thay đổi, nếu không muốn con mình mất phương hướng
Trước khi dạy trẻ lễ phép, người lớn cần dũng cảm soi lại chính mình.
Không có phép màu nào giúp trẻ nên người nếu những người lớn quanh chúng vẫn sống sai lệch mà không biết dừng lại.
Chúng ta không thể yêu cầu con trẻ tử tế, khi chính người lớn chưa từng sống đúng.
Không thể dạy trẻ khiêm nhường, nếu cha mẹ hằng ngày vẫn khoe khoang, dè bỉu, đố kỵ.
Không thể bắt trẻ lễ phép, nếu trong chính gia đình, người lớn chưa từng tử tế với nhau.
Khi trẻ hỗn hào, điều đầu tiên cần sửa không phải là “thái độ của trẻ” – mà là cách sống của người lớn quanh trẻ.
Sự im lặng của người lớn trước những lệch chuẩn hàng ngày – đó mới là nguồn cơn sâu nhất của vấn đề.
Vì vậy, không còn lựa chọn nào khác: nếu bạn là cha mẹ, thầy cô, hay bất kỳ ai có ảnh hưởng đến trẻ, hãy bắt đầu thay đổi ngay từ chính mình. Không phải vì bạn hoàn hảo, mà vì bạn là điểm tựa cuối cùng mà con có thể nhìn vào.
Khi trẻ hỗn hào – Những việc không thể chờ đợi:
- Ngưng lấy “thành tích” làm thước đo duy nhất. Một đứa trẻ trung bình nhưng biết tôn trọng, biết tự trọng, biết tử tế – vẫn là thành công.
- Nói ít đi, sống đúng hơn. Trẻ không cần lời răn, trẻ cần hình mẫu. Nếu bạn muốn con cúi đầu chào người lớn, hãy chào cha mẹ bạn trước.
- Nếu con hỗn láo, đừng hỏi: “Sao con hư thế?”, mà hãy tự hỏi: “Gần đây con đã thấy ai cư xử như vậy?”
- Nếu bạn từng mất bình tĩnh, từng dùng lời nặng với cha mẹ, vợ/chồng… hãy sửa lại, không phải vì thể diện – mà vì con đang ghi lại tất cả.
Và trên hết:
Hãy chấp nhận rằng để dạy được con nên người, người lớn phải chịu sửa mình – trước khi nói đến chuyện dạy con.
Bởi khi trẻ hỗn hào, đó không phải là chuyện của riêng con.
Đó là tấm gương đang phản chiếu chính cách người lớn sống mỗi ngày.
Và nếu ta không thay đổi, thì lối ra nào cho con đây?