Miếng trầu của bà, ngày nhỏ tôi chẳng mấy để ý. Chỉ nhớ cái rổ mây cũ, cau bổ sẵn, bình vôi, lá trầu gói trong lá chuối. Bà ngồi bên hiên nhai chóp chép, môi đỏ, răng đen bóng. Giờ bà không còn nữa, nhưng ký ức ấy thì vẫn còn nguyên.

Rổ mây bên hiên và những buổi sớm lặng lẽ

Tôi nhớ bà. Nhớ nhất là lúc bà ngồi têm trầu, mỗi sáng, bên hiên nhà.
Bà không có gì nhiều, chỉ cái rổ mây tròn cũ, trong đó đựng mấy lá trầu được bà rửa sạch, gói cẩn thận trong lá chuối khô cho khỏi héo.

Cau thì bà chỉ cắt vài quả một lần, đủ dùng, hết lại ra vườn cắt tiếp. Trong rổ còn có con dao nhỏ sắc để bổ cau, cái cối nhỏ để giã trầu, ít vỏ chay khô và bình vôi nhỏ có nắp đậy. Mọi thứ được bà sắp xếp gọn ghẽ, như thể đó là người bạn thân lâu năm của bà.

Bà têm trầu khéo lắm, miếng nào miếng nấy đều tăm tắp, theo kiểu hình cánh phượng. Bà làm thong thả, tỉ mỉ – có cái gì đó giống như người đang theo một nghi thức riêng, chẳng vội vàng, chẳng lơ là.

Bà đưa miếng trầu lên môi, nhai chóp chép. Tiếng nhai ấy khi còn bé tôi từng thấy khó chịu, vì nước trầu bà nhổ ra làm đỏ loang mấy góc tường. Nhưng giờ bà không còn, tôi lại chỉ mong được nghe lại âm thanh ấy, một lần thôi cũng được.

Miếng trầu của bà
Bà têm trầu khéo lắm, miếng nào miếng nấy đều tăm tắp. (Ảnh: baocaobang)

Răng đen môi đỏ – Một vẻ đẹp từng được yêu quý

Bà có hàm răng đen bóng, như hầu hết những người cùng tuổi bà. Lúc nhỏ tôi từng thấy lạ, không hiểu vì sao răng đen lại là chuẩn mực cái đẹp ngày xưa. Nhưng càng lớn, tôi càng nhận ra trong nụ cười ấy là cả một thời – cái thời con người sống mộc mạc, giản đơn, mà rắn rỏi, hiền hậu. Không phấn, không son, nhưng môi bà đỏ thắm vì trầu, cười lên thật duyên. Cái duyên mà giờ đây, không dễ gì tìm lại.

Những gì bà làm – từ têm trầu, bổ cau, giữ từng miếng trầu cánh phượng gọn gàng – không đơn giản là thói quen. Đó là một phần cuộc sống, một nét đẹp nếp nhà, gói ghém biết bao công phu và tình cảm.

Miếng trầu – đầu câu chuyện và tấm lòng người xưa

Từ xưa, miếng trầu đã là lời mời, lời chào, lời mở đầu cho bao cuộc trò chuyện. Trầu cau xuất hiện trong cưới hỏi, tang lễ, giỗ chạp, lễ Tết – không thiếu một dịp trọng đại nào. Người có miếng trầu để mời khách là người có lòng. Người được mời trầu là được quý trọng. Một thứ tưởng nhỏ bé vậy mà chuyên chở bao lớp ý nghĩa.

Người có miếng trầu để mời khách là người có lòng. Người được mời trầu là được quý trọng. (Ảnh: stthay)

Ngày trước, thể hiện lòng hiếu kính với người già đôi khi chỉ là chuyện rất nhỏ: mỗi lần đi chợ, dù trong phố hiếm lắm mới có, người ta cũng cố mua cho được ít trầu cau, thêm chút vỏ chay. Chợ có hay không thì vẫn phải đi tìm, vì bà ở nhà ngóng. Chỉ cần đầy đủ đồ têm trầu là bà vui, chẳng cần bánh trái, quà cáp gì to tát.

Cái tình ấy giản dị mà sâu. Giữa đời sống hiện đại bây giờ, chuyện ấy nghe chừng nhỏ nhoi, nhưng có lẽ bởi nhỏ nhoi nên mới càng đáng quý. Nó như một sự cam kết thầm lặng: “Bà ơi, con vẫn nhớ, vẫn để ý đến điều bà cần”.

Khi miếng trầu trở thành ký ức

Bây giờ, miếng trầu không còn hiện diện thường ngày nữa. Ở thành phố, trầu cau là thứ khó tìm. Trẻ con nhiều đứa không biết trầu không với trầu bà khác nhau ra sao, càng không biết têm trầu cần những gì. Nhưng ở những miền quê, đâu đó vẫn còn bà, còn mẹ, còn những người trung niên, có khi là cả người trẻ, vẫn ăn trầu – như một cách gìn giữ, nối lại ký ức không tên.

Tôi viết bài này không phải để ngợi ca văn hóa theo lối mỹ miều. Tôi viết, vì tôi nhớ. Nhớ miếng trầu của bà. Nhớ cái rổ mây cũ kỹ, cái bình vôi, cái dao bổ cau, cái cối giã trầu nhỏ. Nhớ giọng bà dặn dò: “Ra chợ nhớ mua cho bà ít trầu cau với vỏ chay nhé!”. Nhớ dấu nước trầu đỏ sậm trên bức tường vôi cũ. Nhớ bàn tay nhăn nheo têm từng miếng trầu cánh phượng như thể gói cả tình yêu thương vào đó.

Miếng trầu của bà – Một tình thương không lời

Miếng trầu – nhỏ bé là vậy, mà chứa cả một nếp nhà. Có những người ta thương, không phải vì họ làm điều gì vĩ đại, mà vì họ từng đều đặn làm những điều bé nhỏ một cách dịu dàng, kiên trì. Như miếng trầu của bà têm khéo léo mỗi sớm mai. Như nụ cười răng đen môi đỏ. Như một tình thương không nói thành lời, mà ai từng được sống trong đó rồi, thì cả đời sẽ không quên.