Nhân Ngày Môi trường Thế giới 2025 với chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa”, các chuyên gia cảnh báo: nếu không có biện pháp hạn chế kịp thời, rác thải nhựa sẽ khiến tài nguyên đa dạng sinh học biển dần biến mất, đẩy nhiều loài sinh vật tới bờ vực tuyệt chủng.

Rác thải nhựa đe dọa hệ sinh thái biển Việt Nam

Ô nhiễm nhựa đang gây ra những tổn hại nghiêm trọng đối với đa dạng sinh học biển. Nhiều loài sinh vật biển tại Việt Nam suy giảm nhanh chóng về số lượng và sinh cảnh sống. Trong số khoảng 200 điểm rạn san hô được khảo sát, phần lớn cho thấy độ phủ đang suy giảm mạnh. Nếu tình trạng này tiếp diễn, các rạn san hô – “lá phổi” của đại dương – có thể biến mất hoàn toàn, kéo theo sự sụp đổ của hệ sinh thái biển.

Việt Nam hiện là một trong 12 trung tâm đa dạng sinh học toàn cầu, với 173 khu bảo tồn thiên nhiên, trong đó có 33 vườn quốc gia, 66 khu dự trữ thiên nhiên, cùng nhiều khu Ramsar và khu dự trữ sinh quyển ven biển. Tuy nhiên, những thành quả này đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi rác thải nhựa và biến đổi khí hậu.

Hội thảo “Bảo tồn đa dạng sinh học biển” – Hành động thiết thực vì môi trường

Hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới, Viện Địa lý Nhân văn và Phát triển bền vững – thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam – đã phối hợp với các đơn vị tổ chức hội thảo “Bảo tồn đa dạng sinh học biển”. Sự kiện nhấn mạnh vai trò của việc gìn giữ tài nguyên biển như một yếu tố then chốt cho phát triển bền vững, đồng thời giới thiệu nhiều mô hình và bài học thực tiễn trong công tác bảo tồn, điển hình như Dự án bảo tồn rùa biển tại Côn Đảo.

Tiến sĩ Nguyễn Song Tùng, Viện trưởng Viện Địa lý Nhân văn và Phát triển bền vững, nhận định: “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045 cần chú trọng ngăn chặn nguy cơ suy thoái đa dạng sinh học và giữ gìn các hệ sinh thái biển dễ bị tổn thương.”

Việt Nam nằm trong nhóm thải nhựa nhiều nhất thế giới

Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác nhựa, trong đó có tới 30 tỷ túi nylon dùng một lần. Khoảng 80% số túi này bị thải bỏ ngay sau khi sử dụng. Việt Nam hiện đứng thứ 4 thế giới về lượng rác thải nhựa ra biển, tương đương 6% tổng lượng toàn cầu.

PGS.TS Lưu Đức Hải, Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, cho biết: “Rác thải nhựa không chỉ gây hại đến sinh vật biển mà còn làm suy yếu khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu của các hệ sinh thái, ảnh hưởng đến an ninh lương thực và sức khỏe cộng đồng.”

Giải pháp chống ô nhiễm nhựa: Cần hành động quyết liệt và đồng bộ

Các chuyên gia đồng thuận rằng để giảm thiểu ô nhiễm nhựa, Việt Nam cần sớm hoàn thiện khung pháp lý về tiêu chí môi trường, thúc đẩy phát hành trái phiếu xanh, và tăng cường huy động nguồn lực đầu tư cho công nghệ tái chế.

Ô nhiễm nhựa đang đe dọa đa dạng sinh học biển. (Ảnh: Sức khỏe & đời sống)

GS.TS Đặng Thị Kim Chi – Chủ tịch Hội đồng Khoa học, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam – cho rằng cần đẩy mạnh đổi mới công nghệ sản xuất, khuyến khích vật liệu thay thế thân thiện với môi trường. Đặc biệt, tái chế hóa học là một hướng đi tiềm năng, giúp tái sử dụng nhựa phế liệu thành sản phẩm có giá trị như chai PET, vải, hoặc màng nhựa mỏng.

Tuy nhiên, các hình thức xử lý nhiệt như đốt rác nhựa cần kiểm soát nghiêm ngặt do có thể phát sinh khí độc như CO2, SO2, NOx và dioxin. Vì vậy, đầu tư vào công nghệ xử lý khí thải cũng là một phần không thể thiếu trong chiến lược dài hạn.

PGS.TS Lưu Đức Hải kiến nghị 4 nhóm giải pháp chính:

  1. Tăng cường thu gom – phân loại – tái sử dụng rác nhựa theo mô hình kinh tế tuần hoàn.
  2. Ứng dụng công nghệ tiên tiến trong xử lý và tái chế nhựa.
  3. Sử dụng công cụ kinh tế môi trường như thuế môi trường và xử phạt hành vi vi phạm.
  4. Đẩy mạnh giáo dục và truyền thông nhằm thay đổi hành vi tiêu dùng trong cộng đồng.

Thông điệp hành động từ Ngày Môi trường Thế giới

Phát biểu tại sự kiện, TS Đặng Xuân Thanh – Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam – kêu gọi mỗi cá nhân, mỗi cán bộ, người lao động hãy hành động thiết thực vì môi trường bằng những việc làm cụ thể:

  • Hạn chế sử dụng túi nylon,
  • Phân loại và tái chế rác tại nguồn,
  • Trồng cây xanh,
  • Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Từ thông điệp toàn cầu của UNEP cho đến những hành động cụ thể tại Việt Nam, Ngày Môi trường Thế giới 2025 là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ: nếu không ngăn chặn rác thải nhựa ngay hôm nay, chúng ta sẽ mất đi những giá trị sống còn của đại dương trong tương lai.

Theo: Sức khỏe & đời sống