Tại hội thảo VCCI tổ chức ngày 15/10/2025,Doanh nghiệp khai khoáng đang phải gánh tới 9 loại thuế. Sự chồng chéo giữa thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khiến chi phí tăng cao.

Hai cơ chế tài chính đánh vào cùng một đối tượng

Công nghiệp khai khoáng là ngành nền tảng, đóng góp lớn vào ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, các doanh nghiệp trong lĩnh vực này đang chịu hai nghĩa vụ tài chính quan trọng: thuế tài nguyên theo Luật Thuế tài nguyên 2009 và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo Luật Khoáng sản 2010, được kế thừa trong Luật Địa chất và Khoáng sản 2024.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI, cho rằng cả hai khoản thu này đều đánh vào cùng một đối tượng là tài nguyên khoáng sản. Việc áp dụng đồng thời hai cơ chế tài chính đã gây ra nhiều vấn đề pháp lý, kinh tế và thực tiễn.

Theo phản ánh của doanh nghiệp, tổng nghĩa vụ tài chính có thể chiếm tới 30–40% doanh thu, cao hơn nhiều so với thông lệ quốc tế. Trong khi đó, các nước như Australia, Canada hay Indonesia thường chỉ áp dụng một cơ chế royalty (tiền bản quyền) linh hoạt, cùng thuế thu nhập doanh nghiệp, với mức thu thấp hơn đáng kể.

Gánh nặng thuế và rủi ro cho doanh nghiệp khoáng sản

Ông Nguyễn Văn Phụng, chuyên gia cấp cao về thuế, cho biết doanh nghiệp khai khoáng đang gánh tới 9 loại thuế và phí. Sự trùng lặp giữa thuế tài nguyên và tiền cấp quyền là vấn đề đáng chú ý nhất. Hai khoản này có cùng cơ sở tính và cách tính, chỉ khác cơ quan quản lý và thời điểm nộp.

Ông Phan Chiến Thắng, Phó Tổng Giám đốc Masan High-tech Materials, phản ánh: trước năm 2010, thuế tài nguyên chỉ dưới 10%, nhưng hiện dao động 6–25%. Cùng với tiền cấp quyền, phí bảo vệ môi trường và các loại thuế khác, tổng mức thu chiếm 24–26% doanh thu, chưa kể thuế thu nhập doanh nghiệp.

Theo ông Thắng, “thuế chồng thuế” khiến chi phí khai thác tăng tương đương 10–15% doanh thu. Điều này ảnh hưởng đến khả năng đầu tư công nghệ, giảm hiệu quả sản xuất và hạn chế sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Cần thiết kế lại nghĩa vụ tài chính, hài hòa lợi ích

Từ góc nhìn của VCCI, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng cần xác định lại bản chất pháp lý và thống nhất nghĩa vụ tài chính giữa hai loại thuế, phí. Ông đặt vấn đề: liệu hai nghĩa vụ này có quá mức, có phù hợp với thực tiễn hay không?

Các doanh nghiệp phản ánh rằng mức thu hiện nay làm tăng chi phí hoạt động, không khuyến khích tận thu tài nguyên, thậm chí khiến nhà đầu tư e ngại chế biến sâu do chi phí cao. Đây là xu hướng ngược với định hướng của Nghị quyết 10-NQ/TW về phát triển ngành khoáng sản bền vững.

VCCI đề xuất rà soát, có thể hợp nhất thuế tài nguyên và phí cấp quyền thành một cơ chế thống nhất, đảm bảo minh bạch và công bằng hơn. Ngoài ra, cần thiết kế chính sách ưu đãi cho các mỏ nghèo, dự án chế biến sâu, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ.

Bên cạnh đó, chính sách quản lý tài nguyên nên tăng tính minh bạch, hướng tới tham gia Sáng kiến Minh bạch Ngành Khai thác (EITI). Các quốc gia phát triển đều công khai thông tin thuế và nguồn thu để tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

“Để ngành khai khoáng Việt Nam phát triển bền vững và cạnh tranh quốc tế, đã đến lúc cần cải cách chính sách tài chính, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân,” ông Tuấn nhấn mạnh.

Theo: VNEconomy

Từ Khóa: