Cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tiếp tục leo thang trong năm 2025, đặc biệt dưới sự lãnh đạo quyết liệt của cựu Tổng thống Donald Trump. Mặc dù cả hai bên đều đưa ra các biện pháp trả đũa mạnh mẽ, nhiều chuyên gia nhận định rằng Trung Quốc có nguy cơ trở thành “bên thua cuộc duy nhất” trong cuộc đối đầu căng thẳng này.

Hoa Kỳ áp thuế cao chưa từng có với hàng hóa Trung Quốc

Vào ngày 9/4, cựu Tổng thống Donald Trump tuyên bố trên nền tảng Truth Social:

“Do Trung Quốc (ĐCSTQ) không tôn trọng thị trường thế giới, tôi xin tăng mức thuế mà Hoa Kỳ áp dụng đối với (hàng hóa) Trung Quốc lên 125%, có hiệu lực ngay lập tức”.

Ngay sau đó, Nhà Trắng công bố sắc lệnh hành pháp bổ sung mức thuế 20% để chống buôn bán fentanyl, nâng tổng thuế quan đối với Trung Quốc lên tới 145%. Đồng thời, Trump cho phép tạm dừng thuế quan có đi có lại trong 90 ngày với các quốc gia không trả đũa Hoa Kỳ:

“Đối với những quốc gia không trả đũa Hoa Kỳ… thuế quan qua lại được giảm còn 10% trong thời gian đó, có hiệu lực ngay lập tức”.

Trung Quốc đáp trả nhưng rơi vào thế cô lập

Phản ứng trước động thái của Mỹ, Trung Quốc cũng nâng thuế đối với hàng hóa Mỹ lên 84%, đồng thời áp đặt lệnh trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu với nhiều công ty Mỹ. Bộ Thương mại Trung Quốc tuyên bố:“Chiến đấu, chúng tôi sẽ chiến đấu đến cùng” và khẳng định Trung Quốc có khả năng ứng phó với rủi ro.

Tuy nhiên, không như kỳ vọng của Bắc Kinh, nhiều quốc gia lớn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam lại chọn con đường đàm phán với Hoa Kỳ thay vì đứng về phía Trung Quốc. Chủ tịch EU Ursula von der Leyen cũng cảnh báo: “Đừng để năng lực sản xuất dư thừa của Trung Quốc tràn vào châu Âu”.

Điều này cho thấy Trung Quốc đang đơn độc trong cuộc chiến thuế quan.

Quan hệ thương mại Mỹ – Trung trước nguy cơ đứt gãy hoàn toàn

Theo nhà kinh tế Lý Hằng Thanh:

“Thuế quan đối đẳng của 2 nước đã cơ bản làm đứt gãy quan hệ kinh tế Mỹ – Trung… trừ khi là những mặt hàng thiết yếu độc nhất vô nhị, nếu không sẽ không có thị trường”.

Số liệu năm 2024 cho thấy Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc khoảng 440 tỷ USD, trong khi Trung Quốc chỉ nhập khoảng 145 tỷ USD hàng hóa từ Mỹ. Việc Mỹ áp thuế cao sẽ khiến lợi thế xuất khẩu duy nhất của Trung Quốc bị bóp nghẹt, làm suy yếu cỗ xe kinh tế cuối cùng còn vận hành – đó là ngoại thương.

Trên thực tế, nhiều đơn hàng xuất khẩu từ Trung Quốc đã bị hủy do không chịu nổi thuế suất cao. Hàng hóa nằm kho, doanh nghiệp đối mặt nguy cơ phá sản và người lao động mất việc.

Cuộc chiến “không chớp mắt”: Tập Cận Bình sẽ nhượng bộ?

Nhà bình luận Lý Hằng Thanh ví von tình thế hiện tại là một trò chơi “không chớp mắt” giữa Trump và Tập:

“Nếu Trung Quốc liên tục vài tháng không có đơn hàng xuất khẩu… xã hội bất ổn… Tập Cận Bình sẽ buộc phải ‘chớp mắt’”.

Ông Lý cũng cho rằng lãnh đạo Trung Quốc đặt nặng “câu chuyện chính trị” hơn là đời sống người dân, nên khó có thể sớm nhượng bộ. Tuy nhiên, áp lực nội tại đang ngày càng gia tăng.

Mỹ cảnh báo Trung Quốc không được thao túng tỷ giá

Một trong những mối lo ngại lớn của Hoa Kỳ là việc Trung Quốc dùng tỷ giá để bù đắp tác động của thuế quan. Trump tuyên bố:

“Phải nói rằng Trung Quốc đang thao túng tiền tệ hiện nay để bù đắp tác động của thuế quan”.

Ngày 8/4, đồng Nhân dân tệ giảm xuống mức thấp kỷ lục, vượt qua ngưỡng “7,4” ở thị trường quốc tế. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đặt tỷ giá tham chiếu ở mức 7,2, mức thấp nhất kể từ tháng 9/2023.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cảnh báo:

“Bất kỳ hành động phá giá nào cũng sẽ kích thích các quốc gia khác… liên tục tăng thuế quan để bù đắp”.

Các biện pháp mới có thể làm Trung Quốc tổn thất nặng nề

Bessent không loại trừ khả năng xóa sổ các công ty Trung Quốc khỏi sàn chứng khoán Mỹ – một “quân át chủ bài” khác trong tay Washington:

“Mọi phương án đều có thể được cân nhắc”.

Việc tấn công vào cổ phiếu Trung Quốc được coi là đánh trực diện vào quyền lực kinh tế trong nội bộ Trung Quốc – nơi nhiều lợi ích nhóm đang nắm giữ các doanh nghiệp lớn.

Ông Lý Hằng Thanh dự đoán cuộc chiến thương mại sẽ tái cấu trúc trật tự kinh tế toàn cầu:

“Năm nay không bằng năm ngoái, năm sau còn tệ hơn năm nay. Đây chính là hiện thực của Trung Quốc”.

Ai mới là người thua cuộc?

Dù Trung Quốc đưa ra những tuyên bố cứng rắn và biện pháp đối phó, nhưng thực tế cho thấy nền kinh tế nước này đang chịu áp lực lớn từ các đòn thuế quan. Trong khi Hoa Kỳ vẫn giữ thế chủ động và liên kết chặt chẽ với các đồng minh, Trung Quốc có nguy cơ bị cô lập và mất vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cuộc chiến thuế quan chưa có hồi kết, nhưng các tín hiệu hiện tại cho thấy Trung Quốc đang rơi vào thế bị động và có thể là bên thua cuộc duy nhất trong cuộc chơi địa chính trị – kinh tế này.