Luật Giáo dục đại học sửa đổi tăng quyền tự chủ toàn diện cho các trường, đồng thời siết minh bạch, kiểm định và trách nhiệm giải trình nhằm nâng chất lượng hệ thống.

Quốc hội trao quyền tự chủ và siết minh bạch đại học

Ngày 10/12, Quốc hội thông qua Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), tạo khung pháp lý mới cho tự chủ gắn với minh bạch và kiểm soát quyền lực trong toàn hệ thống. Luật khẳng định Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, đồng thời trao quyền tự chủ đầy đủ về học thuật, tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính cho các cơ sở giáo dục đại học, không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính.

Theo quy định mới, Nhà nước tiếp tục ưu tiên ngân sách cho khoa học cơ bản, ngành khó thu hút người học nhưng thiết yếu cho phát triển, đào tạo tiến sĩ, lĩnh vực kỹ thuật then chốt và công nghệ chiến lược. Các cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ, học bổng và hỗ trợ học phí sẽ được duy trì để nâng chuẩn chất lượng đào tạo, đặc biệt với cơ sở giáo dục đại học công lập.

Các trường đại học được tự chủ xác định chỉ tiêu và phương thức tuyển sinh, tổ chức đào tạo, liên kết đào tạo và cấp văn bằng khi đáp ứng điều kiện bảo đảm chất lượng, ngoại trừ ngành sư phạm, quốc phòng và an ninh. Nhà trường cũng được chủ động triển khai nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, khai thác tài sản và sở hữu trí tuệ, mở rộng hợp tác quốc tế.

Luật cho phép cơ sở giáo dục đại học tự chủ trong thu – chi, phân phối kết quả tài chính, quản lý tài sản, huy động nguồn lực hợp pháp trong và ngoài nước (trừ cơ sở thuộc Bộ Quốc phòng và Bộ Công an). Tuy nhiên, quyền tự chủ phải gắn với nghĩa vụ công khai, minh bạch và giải trình theo chuẩn của đơn vị sự nghiệp công lập.

Chính phủ cho biết các quy định mới nhằm khắc phục tình trạng tự chủ “chưa thực chất”, thiết lập đầy đủ tự chủ học thuật, tổ chức và tài chính, đồng thời củng cố cơ chế kiểm soát quyền lực, liêm chính học thuật, minh bạch tài chính và chất lượng.

Luật xác định giáo dục đại học là nòng cốt trong đào tạo nhân lực trình độ cao, thúc đẩy nghiên cứu – đổi mới sáng tạo và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế. Nhà nước sẽ đầu tư hiện đại hóa cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu và cơ sở giáo dục trọng điểm, cũng như tăng chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực giảng viên, đặc biệt về công nghệ số và ngoại ngữ.

Ngoài ra, Luật lần đầu tiên luật hóa việc ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong quản trị và đào tạo, kèm yêu cầu bảo đảm an toàn dữ liệu và minh bạch công nghệ.

Luật làm rõ vai trò của đại học quốc gia, đại học vùng là mô hình đa lĩnh vực, có sứ mệnh dẫn dắt phát triển khu vực, liên kết nguồn lực và xây dựng hệ sinh thái khoa học – công nghệ – đổi mới sáng tạo. Quy định mới hướng tới tăng hiệu quả quản trị nội bộ, phân định rõ chức năng điều phối chiến lược và tự chủ học thuật – tài chính của trường thành viên, đồng thời hoàn thiện cơ chế phân cấp và giải trình.

Bác sĩ nội trú không mặc nhiên tương đương thạc sĩ

Luật sửa đổi cũng phân định rạch ròi giữa đào tạo học vị thạc sĩ – tiến sĩ và các chương trình đào tạo chuyên sâu sau đại học trong lĩnh vực y khoa. Các chương trình bác sĩ nội trú, chuyên khoa I và chuyên khoa II được xác định là đào tạo thực hành chuyên sâu do Bộ Y tế quản lý, không thuộc hệ thống học vị.

Chính phủ nhấn mạnh việc công nhận tương đương giữa văn bằng chuyên khoa và học vị thạc sĩ, tiến sĩ không có cơ sở khoa học và không có tiền lệ quốc tế. Tuy vậy, liên thông giữa các chương trình chuyên khoa và trình độ sau đại học vẫn có thể thực hiện thông qua công nhận tín chỉ, học phần phù hợp với chuẩn chương trình và hồ sơ đào tạo thực tế.

Quy định nhằm chấm dứt tình trạng nhầm lẫn giữa văn bằng hành nghề và học vị học thuật, đồng thời nâng cao trách nhiệm của Bộ Y tế trong quản lý đào tạo sau đại học ngành sức khỏe.

Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.

Theo: Vnexpress