Bố con ở đâu? – Phía sau tiếng gọi vắng

“Bố con ở đâu?” – câu hỏi ngây thơ của trẻ nhỏ lại khiến nhiều người lớn suy ngẫm. Trong nhiều gia đình Việt, vai trò người cha ngày càng mờ nhạt, để lại khoảng trống không chỉ về mặt sinh học mà còn làm rạn nứt giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống. Phóng sự này là hành trình tìm lời giải cho khoảng lặng đang ngày một sâu rộng trong tâm hồn thế hệ tương lai.

Tóm tắt nội dung

Khung cảnh mở đầu – một tiếng hỏi chùng xuống sân trường

Đêm Rằm tháng Tám, sân Trường Tiểu học Tân Phú (TP.HCM) rộn ràng tiếng trống múa lân. Trong vòng tròn giấy kiếng đầy màu sắc, cậu bé Nam (7 tuổi) khẽ giật áo mẹ:

– “Mẹ ơi, con thắp đèn cho bố chứ?”

Chị Hoàng Mỹ Linh – người mẹ đã ly hôn – khựng lại. Giây ngắn ngủi đó, phóng viên nghe thấy tiếng thở dài át cả pháo giấy.

Câu hỏi nhỏ ấy như vẽ lên một mảng thiếu hụt mà không ánh đèn lồng nào có thể lấp đầy.

Làn sóng mẹ đơn thân: con số không còn nhỏ

Chỉ báo	Số liệu	Nguồn
Nữ giới sống độc thân	87,6% trong tổng 2,5% dân số độc thân	Hội LHPN VN – hoilhpn.org.vn
Ly hôn mỗi năm	Khoảng 60.000 vụ; 70% do vợ nộp đơn	Thống kê TANDTC (báo chí dẫn lại)
Hồ sơ xin tinh trùng hiến tặng (2024)	Tăng 33% so với 2023	Phòng IVF BV Từ Dũ & BV Nam học (trích Lao Động)
Ý kiến chuyên gia	“Phụ nữ độc thân hoàn toàn có quyền tiếp cận kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Có những ca trẻ hơn 30 vào thẳng IVF, bỏ qua… hôn nhân.”	BS Tăng Đức Cương – BV Việt–Bỉ, dẫn Lao Động

Hai bà mẹ, hai con đường vắng cha

Ngân (32 tuổi, trưởng phòng marketing) – chủ động

“Tôi không muốn đánh cược sự nghiệp vào một cuộc hôn nhân. Thụ tinh nhân tạo, tôi nuôi con, thế là đủ.”

Căn hộ studio treo dày lịch làm việc. Gần nửa đêm, Ngân pha sữa, mắt vẫn lướt bảng KPI.

Linh (36 tuổi, thợ may) – bất khả kháng

Bị bạo lực gia đình, chị dắt bé An (9 tuổi) rời quê Lâm Đồng xuống Sài Gòn:

“Ngày An hỏi ‘Bố con ở đâu?’, tôi sững: trả lời thế nào để con không ghét đàn ông nhưng cũng không thần tượng một người từng giơ tay với mẹ?”

Linh gom phụ liệu ban ngày, nhận may tới 2 giờ sáng, mong đủ tiền thuê phòng trọ 12 m² và học phí lớp 4 cho con.

Tiếng nói của con trẻ

Tại nhóm trị liệu “Hạt Mầm Vững Chãi” (Trung tâm Tâm lý Q.3, TP.HCM), chuyên viên ghi nhận:

38% trẻ vắng cha biểu hiện rối loạn điều chỉnh cảm xúc (cao gấp 1,5 lần nhóm đủ cha mẹ)
Trường Tiểu học X. (Hà Nội) thống kê: 40% học sinh thường gây gổ đến từ gia đình đơn thân

Bé An vẽ bức tranh “Gia đình” chỉ có hai người, vị trí bên phải được tô trống:

“Con sẽ vẽ bố khi con biết bố… ở đâu.”

Phân tích nhiều chiều về khoảng trống “ Bố con ở đâu ”

Góc độ	Tác động ghi nhận	Trích dẫn / Chuyên gia
Sinh học & giới tính	Trẻ trai thiếu hình mẫu testosterone xã hội; trẻ gái dễ mất niềm tin vào nam giới và phát triển xúc cảm quá sớm.	Nghiên cứu The Causal Effects of Father Absence – pmc.ncbi.nlm.nih.gov
Phát triển tâm lý	Nguy cơ hành vi chống đối, trầm cảm, giảm thành tích học tập.	TS Nguyễn Anh Phương – Viện TLƯD: “Cha đặt giới hạn, mẹ nuôi dưỡng. Khuyết giới hạn, trẻ lạc phương hướng.”
Văn hóa – đạo đức truyền thống	Gia phong Việt coi cha là “nóc nhà”, truyền “lễ–nghĩa–liêm–sỉ”. Vắng cha → đứt mạch dạy con làm người quân tử hay thục nữ.	Phân tích PGS.BS. Đinh Hoàng Thắng – Viện Văn hóa (ca dao: “Con có cha như nhà có nóc”)
Tự do cá nhân	Quyền sinh con độc lập được pháp luật mở rộng (Luật Hỗ trợ sinh sản 2015). Tuy nhiên, quyền này va đập với “quyền được biết nguồn gốc” của trẻ (Điều 13 – Luật Trẻ em 2016).	TS Lê Mai – Viện Gia đình & Giới
Kinh tế – xã hội	Một mình gánh thu nhập → thời gian dành cho con giảm 30–40% so với hộ đủ cha mẹ.	Số liệu khảo sát của Tổ chức Plan VN 2023

Góc nhìn dung hòa & giải pháp

Chính sách

Mở rộng dịch vụ tư vấn tiền sinh sản bắt buộc với phụ nữ xin tinh trùng; lồng ghép nghĩa vụ tạo kết nối “hình mẫu cha”.

Đơn giản hóa thủ tục để cha sau ly hôn vẫn có thể đi họp phụ huynh, giữ bảo hiểm y tế cho con.

Cộng đồng

Nhân rộng mô hình “Cha đỡ đầu” tại Quảng Nam: nam giáo viên, cựu chiến binh tình nguyện sinh hoạt cùng trẻ thiếu vắng cha 2 lần/tháng.

Truyền thông hạn chế “lãng mạn hóa” biểu tượng single-mom; kèm cảnh báo về điều kiện kinh tế – tâm lý cần có.

Gia đình

Dù tan vỡ hôn nhân, người lớn cần ký “cam kết nuôi dạy chung” – không nói xấu nhau trước mặt trẻ.

Với mẹ chủ động đơn thân: cần chủ động xây cầu nối với nam giới tích cực (ông ngoại, cậu, thầy giáo, Hướng Đạo sinh…).

Giữ tiếng gọi “Cha ơi” trong văn hóa Việt

“Phúc đức tại mẫu, lễ nghĩa tại phụ.”

Tình mẹ chở che, nhưng khuôn phép – lễ nghi để một đứa trẻ trưởng thành vẫn cần đôi tay của người cha.

Khi câu hỏi “Bố con ở đâu?” xuất hiện ngày một nhiều, đó không còn là chuyện riêng của một gia đình, mà là lời cảnh báo xã hội đang trượt khỏi gốc rễ.

Tự do cá nhân là ngọn gió mới, nhưng mái nhà văn hóa cần chiếc nóc để đứng vững. Hãy lắng nghe tiếng hỏi của trẻ – trước khi chúng ta phải trả giá bằng một thế hệ lạc nguồn.