Hàng trăm ký cá mè bất ngờ chết trôi nổi giữa lòng hồ Kẻ Gỗ (Hà Tĩnh) sau đợt xả nước phục vụ nông nghiệp vào cuối tháng 5; nhiều con bị tuabin thủy điện chém lìa đầu, thân phân đôi – một hiện tượng hiếm gặp khiến giới chuyên môn không khỏi lo ngại về nguy cơ mất cân bằng sinh thái và những lỗ hổng trong quy trình vận hành hồ chứa.

Cảnh tượng lạnh người giữa vùng hồ “lá phổi xanh”

Sáng 31/5, trong lúc Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh tiến hành xả nước từ hồ Kẻ Gỗ để phục vụ sản xuất vụ hè thu, người dân xã Cẩm Mỹ (huyện Cẩm Xuyên) bất ngờ phát hiện hàng loạt xác cá nổi trắng mặt nước. Cá chết chủ yếu là cá mè đen, trọng lượng mỗi con từ 2 đến 3kg, trong đó rất nhiều con bị chém đứt đầu, thân phân đôi – dấu hiệu cho thấy chúng đã lọt vào hệ thống tuabin của nhà máy thủy điện gần đó.

Ngay sau đó, lực lượng công nhân và người dân địa phương được huy động để thu gom cá chết, tránh để phân hủy gây ô nhiễm nguồn nước. Ước tính, gần 800kg cá đã bị thiệt hại chỉ trong một buổi xả nước.

Tuabin “xé xác” cá – Khi kỹ thuật không còn trung lập với tự nhiên

Theo đơn vị vận hành, cá từ hồ chính theo dòng nước cuốn qua lưới chắn rác, sau đó trôi tiếp vào khu vực tuabin – nơi lực xoáy cực mạnh đã biến dòng chảy thành một “lưỡi dao thép” vô tình sát hại đàn cá.

Sự việc lập tức được báo cáo lên UBND tỉnh Hà Tĩnh. Chính quyền tỉnh đã yêu cầu Sở Công Thương cùng các đơn vị chức năng vào cuộc kiểm tra, đánh giá nguyên nhân, đồng thời đưa ra các giải pháp phòng ngừa không để tái diễn sự cố tương tự.

Không chỉ là cá chết – Mà là một cú hẫng của sinh thái

Điều khiến các chuyên gia lo lắng không nằm ở số lượng cá chết – mà là những gì nằm phía sau hiện tượng bất thường này. Hồ Kẻ Gỗ vốn được mệnh danh là “lá phổi nước ngọt” của Hà Tĩnh, nơi tích trữ 345 triệu mét khối nước và là môi trường sống của hàng loạt loài thủy sinh quý.

Trong nhiều năm qua, địa phương đã triển khai các đợt thả cá tái tạo nguồn lợi thủy sản. Tuy nhiên, sự cố lần này đã đặt ra nghi vấn về hiệu quả thực tế của các giải pháp kỹ thuật – từ thiết kế mành chắn rác đến cơ chế vận hành tuabin – khi chúng chưa thật sự “thân thiện” với hệ sinh thái.

Mặc dù mưa lụt và thay đổi tầng nước có thể khiến cá bơi theo đàn, tạo điều kiện trôi dạt vào vùng nguy hiểm, nhưng đây là lần đầu tiên một hiện tượng chết hàng loạt với dấu vết “cắt lìa cơ thể” xảy ra với quy mô lớn như vậy.

Bảo vệ nguồn nước không thể chỉ dừng lại ở việc “vớt xác cá”

Kẻ Gỗ không chỉ là công trình cấp nước tưới tiêu, mà còn là nơi định hình một hệ cân bằng sinh học tự nhiên hiếm hoi còn sót lại giữa lòng miền Trung khô hạn. Cá chết không đơn thuần là thiệt hại vật chất – đó là tín hiệu rõ ràng về sự “không tương thích” giữa các công trình nhân tạo với nhịp sinh học tự nhiên.

Giới chuyên môn đề xuất sớm nâng cấp hệ thống chắn rác, bổ sung giải pháp điều tiết dòng chảy hợp lý hơn, đồng thời tích hợp yếu tố môi trường trong quy trình vận hành hồ chứa. Có như vậy, những “vết cắt sinh thái” như ở Kẻ Gỗ mới không trở thành tiền lệ buồn cho các công trình thủy lợi trên cả nước.

Tỉnh thức từ lòng nước

Một dòng sông sạch không chỉ cần nước chảy – mà cần cả sự sống đi kèm. Những con cá bị nghiền nát trong tuabin không thể lên tiếng, nhưng chúng đang nói thay cho những điều con người buộc phải đối mặt: rằng môi trường không còn là yếu tố phụ trong thiết kế hạ tầng – mà phải là một phần cốt lõi trong mọi quyết sách phát triển.

Theo: Sức khoẻ và đời sống