Áp lực ngoại hình đặc biệt lứa tuổi vị thành niên. Những chế độ ăn kiêng cực đoan, nỗi sợ béo cùng sự ám ảnh hình thể đang trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe tâm thần của giới trẻ

Khi “sợ béo” biến thành nỗi ám ảnh

Trong xã hội ngày nay, khi mạng xã hội tràn ngập hình ảnh về thân hình “chuẩn đẹp”, nhiều học sinh bắt đầu xem cân nặng là thước đo giá trị bản thân. Từ mong muốn giảm cân, không ít em dần rơi vào hành vi ăn kiêng cực đoan, gây tổn hại cả thể chất lẫn tinh thần.

Tại Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), số ca rối loạn ăn uống ở tuổi học đường đang có xu hướng gia tăng. Giai đoạn vị thành niên (10 – 19 tuổi) được xem là “vùng nguy hiểm”, bởi đây là thời điểm các em dễ bị ảnh hưởng bởi áp lực bạn bè, tiêu chuẩn sắc đẹp và mạng xã hội.

Trường hợp nữ sinh N.T.H. (17 tuổi, Hà Nội) là ví dụ điển hình. Bị bạn bè trêu chọc là “mập”, H. bắt đầu siết chặt khẩu phần ăn, tập thể dục hàng giờ mỗi ngày. Sau 6 tháng, H. giảm gần 10kg, cơ thể gầy gò, huyết áp tụt, mạch chỉ còn 48 lần/phút, mất kinh ba tháng. Em phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng suy dinh dưỡng nặng,

Căn bệnh tâm lý nguy hiểm bị hiểu lầm

Theo Thạc sĩ Phạm Thị Nguyệt Nga, chuyên gia Viện Sức khỏe Tâm thần, rối loạn ăn uống không phải là vấn đề “ăn nhiều hay ít”, mà là một rối loạn tâm thần thực sự. Căn bệnh này gồm hai dạng phổ biến: chán ăn tâm thần (anorexia nervosa) – người bệnh sợ béo, bỏ đói bản thân dù gầy yếu; và ăn vô độ tâm thần (bulimia nervosa) – người bệnh ăn quá mức rồi cố gắng loại bỏ thức ăn bằng nôn, nhịn ăn hoặc dùng thuốc nhuận tràng.

Rối loạn ăn uống không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn gây ra nhiều biến chứng y khoa như rối loạn nhịp tim, hạ huyết áp, suy gan, suy thận, loãng xương, mất kinh nguyệt vĩnh viễn. Nếu không được điều trị đúng cách, người bệnh có thể tử vong.

Điều đáng lo ngại là căn bệnh này khởi phát âm thầm, dễ bị hiểu nhầm là “ý thức giảm cân”. Nhiều bậc phụ huynh không nhận ra con mình đang mắc bệnh, thậm chí còn khen ngợi vì cho rằng “con biết giữ dáng”.

Dấu hiệu cảnh báo sớm cần lưu ý

Theo các bác sĩ, một số dấu hiệu giúp nhận biết sớm rối loạn ăn uống gồm: ám ảnh về cân nặng, liên tục soi gương, sợ ăn đồ chứa tinh bột hoặc chất béo, tập thể dục quá mức dù thể trạng yếu, hoặc thường xuyên trốn tránh bữa ăn gia đình. Một số em có hành vi biến mất sau bữa ăn – dấu hiệu cho thấy khả năng tự gây nôn.

Thạc sĩ Ngô Tuấn Khiêm (Viện Sức khỏe Tâm thần) cho biết: khi cơ thể trẻ xuất hiện các biểu hiện như da xanh, tóc rụng, chóng mặt, nhịp tim chậm, rối loạn kinh nguyệt, kèm theo lo âu, trầm cảm, thu mình, dễ cáu gắt… thì đó không còn là chuyện ăn kiêng thông thường. Đây là dấu hiệu của bệnh lý tâm thần đã tiến triển.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn ăn uống thường là tổng hợp của nhiều yếu tố: di truyền, môi trường gia đình, áp lực học tập, cùng ảnh hưởng mạnh mẽ từ mạng xã hội. Việc so sánh bản thân với những hình mẫu “chuẩn đẹp” khiến giới trẻ dễ tự ti, mất tự tin, dẫn tới các hành vi cực đoan để kiểm soát cân nặng.

Điều trị cần sự phối hợp đa ngành

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Cha mẹ cần tránh ép buộc hoặc quát mắng, thay vào đó nên lắng nghe, quan sát và cùng con tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn. Việc đồng hành, khích lệ tinh thần và tạo môi trường yêu thương giúp người bệnh vượt qua mặc cảm, dần lấy lại niềm tin vào bản thân.

Thạc sĩ Phạm Thị Nguyệt Nga chia sẻ rằng điều trị rối loạn ăn uống không thể trong ngày một ngày hai. Quá trình này cần kiên trì, vì người bệnh phải học cách nhìn nhận lại bản thân, phục hồi cả thể chất lẫn tâm lý. Tuy nhiên, tỷ lệ hồi phục là rất cao nếu được can thiệp đúng và sớm.

Trách nhiệm của nhà trường và xã hội

Cùng với gia đình, nhà trường và xã hội có vai trò không nhỏ trong việc phòng ngừa rối loạn ăn uống. Các chuyên gia khuyến nghị, trường học cần tăng cường giáo dục về sức khỏe tâm thần, lồng ghép nội dung phòng ngừa rối loạn ăn uống vào các tiết học kỹ năng sống. Giáo viên và cán bộ y tế học đường nên được tập huấn để nhận biết sớm biểu hiện bệnh, kịp thời tư vấn và phối hợp cùng phụ huynh hỗ trợ học sinh.

Ngoài ra, truyền thông xã hội cũng cần thay đổi cách tiếp cận. Việc lan truyền hình mẫu cơ thể “siêu gầy”, quảng cáo giảm cân thiếu kiểm chứng hay tôn vinh ngoại hình mảnh khảnh cần được kiểm soát. Thay vào đó, nên khuyến khích hình ảnh tích cực, đa dạng về vóc dáng và tôn trọng sự khác biệt của mỗi người.

Hãy lắng nghe để bảo vệ thế hệ trẻ

Rối loạn ăn uống là căn bệnh thầm lặng, nhưng hậu quả lại không hề nhỏ. Đằng sau những thân hình tưởng như hoàn hảo là những thanh thiếu niên đang chiến đấu với nỗi sợ hãi và mặc cảm. Nếu được phát hiện sớm, họ hoàn toàn có thể hồi phục và trở lại cuộc sống bình thường.

Để làm được điều đó, mỗi gia đình cần trở thành lá chắn đầu tiên, mỗi nhà trường là nơi phát hiện sớm, nơi các em được thấu hiểu và đồng cảm. Việc bảo vệ sức khỏe tâm thần cho giới trẻ không chỉ giúp họ vượt qua nỗi ám ảnh hình thể, mà còn là cách đầu tư bền vững cho tương lai của cả một thế hệ.

Theo: Hà Nội Mới

Từ Khóa: