Covid-19 là một đại dịch bệnh truyền nhiễm đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu. Nó làm tê liệt nền kinh tế thế giới và để lại hậu quả lâu dài cho con người về mặt sức khỏe và tinh thần. Dưới đây là những câu hỏi và đáp giúp độc giả hiểu về phòng chống dịch bệnh Covid-19.
Covid-19 là gì?
COVID-19 là bệnh do một loại coronavirus mới có tên là SARS-CoV-2 gây ra. WHO lần đầu tiên biết đến loại vi rút mới này vào ngày 31 tháng 12 năm 2019; sau một báo cáo về một nhóm các trường hợp ‘viêm phổi do vi rút’ ở Vũ Hán, Trung Quốc.
Các triệu chứng phổ biến nhất của Covid-19 là
Người mắc Covid-19 thông thường hay có triệu chứng:
- Sốt,
- Ho khan,
- Mệt mỏi.
Các triệu chứng khác ít phổ biến hơn và có thể ảnh hưởng đến một số bệnh nhân bao gồm:
- Mất vị giác hoặc khứu giác,
- Nghẹt mũi,
- Viêm kết mạc còn gọi là mắt đỏ,
- Viêm họng,
- Đau đầu,
- Đau cơ hoặc khớp,
- Các loại phát ban da khác nhau,
- Buồn nôn hoặc nôn mửa,
- Bệnh tiêu chả,
- Ớn lạnh hoặc chóng mặt.
Các triệu chứng của bệnh Covid-19 nghiêm trọng bao gồm:
- Khó thở, ăn mất ngon,
- Sự hoang mang,
- Đau dai dẳng hoặc áp lực ở ngực,
- Nhiệt độ cao trên 38 ° C,
- Có thể cáu gắt,
- Giảm ý thức đôi khi kết hợp với co giật,
- Sự lo ngại, trầm cảm, rối loạn giấc ngủ.
Các biến chứng thần kinh nghiêm trọng và hiếm gặp hơn như đột quỵ, viêm não, mê sảng và tổn thương thần kinh.
Mọi người ở mọi lứa tuổi bị sốt và/hoặc ho kèm theo khó thở hoặc thở gấp. Đau hoặc tức ngực, mất khả năng nói hoặc cử động nên đi khám ngay lập tức. Nếu có thể, hãy gọi cho nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, đường dây nóng hoặc cơ sở y tế trước để có thể được hướng dẫn đến đúng phòng khám.
Điều gì xảy ra với người bị nhiễm Covid-19
Trong số những người xuất hiện các triệu chứng; hầu hết khoảng 80% khỏi bệnh mà không cần điều trị tại bệnh viện. Khoảng 15% bị bệnh nặng cần thở oxy và 5% bị bệnh nặng cần được chăm sóc đặc biệt.
Các biến chứng dẫn đến tử vong có thể bao gồm suy hô hấp, hội chứng suy hô hấp cấp tính – ARDS; nhiễm trùng huyết và sốc nhiễm trùng. Huyết khối tắc mạch và/hoặc suy đa tạng, bao gồm tổn thương tim, gan hoặc thận.
Trong một số trường hợp hiếm hoi, trẻ em có thể phát triển một hội chứng viêm nặng vài tuần sau khi bị nhiễm trùng.
Ai có nguy cơ bị bệnh nặng do Covid-19
Những người từ 60 tuổi trở lên và những người có các vấn đề y tế tiềm ẩn như huyết áp cao; các vấn đề về tim và phổi, tiểu đường; béo phì hoặc ung thư, có nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng cao hơn.
Tuy nhiên, bất kỳ ai cũng có thể bị bệnh với Covid-19 và trở thành bệnh nặng hoặc tử vong ở mọi lứa tuổi.
Có tác dụng lâu dài của Covid-19 không?
Một số người đã bị Covid-19, cho dù họ có nhập viện hay không, vẫn tiếp tục gặp các triệu chứng, bao gồm mệt mỏi, các triệu chứng về hô hấp và thần kinh.
WHO đang làm việc với Mạng lưới Kỹ thuật Toàn cầu về Quản lý Lâm sàng Covid-19, để thống kê và thực hiện các nghiên cứu về bệnh nhân ngoài giai đoạn bệnh cấp tính ban đầu. Nghiên cứu sẽ đưa ra tỷ lệ bệnh nhân có ảnh hưởng lâu dài; chúng tồn tại trong bao lâu và tại sao chúng xảy ra. Những nghiên cứu này sẽ được sử dụng, để phát triển thêm hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân.
Làm thế nào để bảo vệ người khác và chính mình nếu chúng ta không biết ai bị nhiễm bệnh?
Giữ an toàn bằng cách thực hiện một số biện pháp phòng ngừa đơn giản; chẳng hạn như giữ khoảng cách, đeo khẩu trang. Đặc biệt là khi không thể giữ được khoảng cách, thì giữ phòng thông thoáng, tránh đám đông và tiếp xúc gần.
Thường xuyên lau và rửa tay. Khi ho thì ho vào chỗ cong của khuỷu tay hoặc khăn giấy. Làm theo lời khuyên của địa phương nơi bạn sống và làm việc. Làm tất cả những phòng ngừa trên!
Khi nào tôi nên làm xét nghiệm Covid-19
Bất cứ ai có các triệu chứng nên được kiểm tra sớm khi nào có thể. Những người không có triệu chứng, nhưng đã tiếp xúc gần với người đang hoặc có thể bị nhiễm bệnh; cũng có thể cân nhắc xét nghiệm. Liên hệ với các hướng dẫn y tế địa phương của bạn và làm theo hướng dẫn của họ.
Trong khi một người chờ đợi kết quả xét nghiệm; họ nên cách ly với những người khác. Khi năng lực xét nghiệm còn hạn chế; để phòng chống dịch bệnh nên ưu tiên tiến hành xét nghiệm đối với những người có nguy cơ lây nhiễm cao hơn. Chẳng hạn như nhân viên y tế và những người có nguy cơ mắc bệnh nặng cao hơn như người lớn tuổi; đặc biệt là những người sống trong nhà của người cao tuổi hoặc các cơ sở chăm sóc dài hạn.
Tôi nên làm xét nghiệm nào để biết liệu tôi có bị nhiễm Covid-19 không?
Trong hầu hết các tình huống, xét nghiệm phân tử được sử dụng để phát hiện SARS-CoV-2 và xác nhận nhiễm trùng. Phản ứng chuỗi polymerase (PCR) là xét nghiệm phân tử được sử dụng phổ biến nhất.
Mẫu được thu thập từ mũi và/hoặc cổ họng bằng một miếng gạc. Các xét nghiệm phân tử phát hiện vi rút trong mẫu bằng cách khuếch đại vật chất di truyền của vi rút đến mức có thể phát hiện được. Vì lý do này, xét nghiệm phân tử được sử dụng để xác nhận tình trạng nhiễm trùng đang hoạt động; thường trong vòng vài ngày sau khi tiếp xúc và khoảng thời gian mà các triệu chứng có thể bắt đầu.
Còn các kiểm tra nhanh Covid-19 thì sao?
Các xét nghiệm kháng nguyên nhanh, đôi khi được gọi là xét nghiệm chẩn đoán nhanh – RDT để phát hiện các protein của virus – được gọi là kháng nguyên.
Mẫu được thu thập từ mũi và/hoặc cổ họng bằng một miếng gạc. Các xét nghiệm này rẻ hơn PCR và sẽ cho kết quả nhanh hơn, nhưng chúng thường kém chính xác hơn.
Các xét nghiệm này thực hiện tốt nhất khi có nhiều vi rút lưu hành trong cộng đồng; và khi được lấy mẫu từ một cá nhân trong thời gian chúng dễ lây nhiễm nhất.
Tôi muốn tìm hiểu xem trước đây tôi có bị nhiễm Covid-19 hay không? Tôi có thể làm xét nghiệm nào?
Các xét nghiệm kháng thể có thể cho chúng ta biết liệu ai đó đã từng bị nhiễm trùng trong quá khứ hay chưa, ngay cả khi họ không có triệu chứng. Nó còn được gọi là xét nghiệm huyết thanh học và thường được thực hiện trên mẫu máu, những xét nghiệm này phát hiện các kháng thể được tạo ra để phản ứng với nhiễm trùng.
Ở hầu hết mọi người, các kháng thể bắt đầu phát triển sau vài ngày đến vài tuần; và có thể cho biết liệu một người đã từng bị nhiễm trùng hay chưa. Các xét nghiệm kháng thể không thể được sử dụng để chẩn đoán Covid-19 trong giai đoạn đầu của nhiễm trùng hoặc bệnh tật; nhưng có thể cho biết liệu ai đó đã từng mắc bệnh trong quá khứ hay chưa.
Sự khác biệt giữa cách ly và cô lập là gì?
Cả Cách ly và Cô lập đều là những phương pháp ngăn chặn sự lây lan của Covid-19.
Cách ly: Được sử dụng cho bất kỳ ai tiếp xúc với người bị nhiễm Covid-19, cho dù người bị nhiễm có triệu chứng hay không. Cách ly có nghĩa là bạn tách biệt với những người khác; vì bạn đã tiếp xúc với vi rút và bạn có thể bị nhiễm. Cách ly có thể diễn ra tại một cơ sở được chỉ định, hoặc tại nhà trong 14 ngày.
Cô lập: Được sử dụng cho những người có các triệu chứng COVID-19; hoặc những người có kết quả xét nghiệm dương tính với vi rút.
Sống cô lập có nghĩa là bị tách biệt khỏi những người khác. Lý tưởng nhất là ở một cơ sở y tế nơi bạn có thể được chăm sóc y tế. Nếu không thể cách ly tại cơ sở y tế và bạn không thuộc nhóm nguy cơ cao mắc bệnh nặng; thì có thể tiến hành cô lập tại nhà.
Để phòng chống dịch bệnh, nếu bạn có các triệu chứng Covid, bạn nên cách ly ít nhất 10 ngày cộng thêm 3 ngày nếu không có triệu chứng. Nếu bạn bị nhiễm và không xuất hiện các triệu chứng, bạn nên cách ly trong 10 ngày kể từ khi bạn có kết quả xét nghiệm dương tính.
Tôi nên làm gì nếu đã tiếp xúc với một người có Covid-19
Nếu bạn đã tiếp xúc với người bị Covid-19, bạn có thể bị nhiễm bệnh, ngay cả khi bạn cảm thấy khỏe. Sau khi tiếp xúc với bệnh nhân, hãy làm như sau:
Thực hiện quy trình cách ly
Gọi cho nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn hoặc đường dây nóng Covid-19 để biết địa điểm và thời gian làm xét nghiệm.
Hợp tác với các quy trình theo dõi tiếp xúc để ngăn chặn sự lây lan của vi rút. Nếu không có xét nghiệm, hãy ở nhà tự cách ly và tránh xa những người khác trong 14 ngày.
Trong khi bạn đang ở trong tình trạng cách ly, không đi làm, đi học hoặc đến những nơi công cộng. Nhờ ai đó mang đồ cho bạn. Giữ khoảng cách ít nhất 1 mét với những người khác, ngay cả với các thành viên trong gia đình của bạn.
Những việc cần thực hiện trong quá trình cách ly
Phòng chống dịch bệnh bằng cách, đeo khẩu trang y tế để bảo vệ người khác, kể cả khi bạn cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế. Vệ sinh tay thường xuyên. Ở trong một phòng riêng biệt với các thành viên khác trong gia đình, nếu không thể thì hãy đeo khẩu trang y tế. Giữ phòng thông thoáng.
Nếu bạn ở chung phòng, hãy kê các giường cách nhau ít nhất 1 mét. Theo dõi bản thân xem có bất kỳ triệu chứng nào trong 14 ngày. Duy trì suy nghĩ tích cực bằng cách giữ liên lạc với những người thân yêu qua điện thoại hoặc trực tuyến; và bằng cách tập thể dục tại nhà.
Nếu bạn sống trong khu vực có bệnh sốt rét hoặc sốt xuất huyết; hãy tìm sự trợ giúp y tế nếu bạn bị sốt. Khi di chuyển đến và rời khỏi cơ sở y tế trong quá trình chăm sóc y tế; hãy đeo khẩu trang, giữ khoảng cách ít nhất 1 mét với những người khác và tránh dùng tay chạm vào các bề mặt. Điều này áp dụng cho cả người lớn và trẻ em.
Mất bao lâu thì có các triệu chứng Covid-19?
Thời gian từ khi tiếp xúc với COVID-19 đến khi các triệu chứng bắt đầu trung bình là 5-6 ngày và có thể từ 1-14 ngày. Đây là lý do tại sao những người đã tiếp xúc với vi rút được khuyến cáo ở nhà và tránh xa những người khác trong 14 ngày; để ngăn chặn sự lây lan của vi rút; đặc biệt là những nơi không dễ dàng xét nghiệm.
Có thuốc chủng ngừa Covid-19 không?
Chương trình tiêm chủng đại trà đầu tiên bắt đầu vào đầu tháng 12 năm 2020. Ít nhất 13 loại vắc xin khác nhau trên 4 nền tảng đã được sử dụng. Các chiến dịch đã bắt đầu ở 206 nền kinh tế.
Một khi vắc xin được chứng minh là an toàn và hiệu quả; chúng phải được các cơ quan quản lý quốc gia phê duyệt, được sản xuất theo các tiêu chuẩn chính xác và được phân phối.
WHO đang làm việc với các đối tác trên toàn thế giới; để giúp phối hợp các bước chính trong quá trình này. Bao gồm cả việc tạo điều kiện tiếp cận công bằng, đối với vắc xin COVID-19 an toàn và hiệu quả cho người sẽ cần đến chúng.
Tôi nên làm gì nếu có các triệu chứng Covid-19?
Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào gợi ý đến COVID-19; hãy gọi cho nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn; hoặc đường dây nóng COVID-19 để được hướng dẫn và tìm hiểu khi nào và ở đâu để làm xét nghiệm. Nên ở nhà trong 14 ngày tránh xa những người khác và theo dõi sức khỏe của bạn.
Nếu bạn bị khó thở hoặc đau hoặc tức ngực, hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức. Gọi trước cho nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn; hoặc đường dây nóng để được hướng dẫn đến đúng cơ sở y tế.
Nếu bạn sống trong khu vực có bệnh sốt rét hoặc sốt xuất huyết, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế nếu bạn bị sốt.
Nếu hướng dẫn viên địa phương khuyến nghị đến trung tâm y tế để xét nghiệm; đánh giá hoặc cách ly, hãy đeo khẩu trang y tế khi di chuyển đến và rời khỏi cơ sở và trong khi chăm sóc y tế. Đồng thời giữ khoảng cách ít nhất 1 mét với người khác và tránh dùng tay chạm vào các bề mặt. Điều này áp dụng cho cả người lớn và trẻ em trong phòng chống dịch bệnh.
Có Phương pháp điều trị covid-19 không?
Các nhà khoa học trên khắp thế giới đang nỗ lực tìm kiếm và phát triển các phương pháp điều trị COVID-19. Chăm sóc hỗ trợ tối ưu bao gồm thở oxy cho bệnh nhân nặng và những người có nguy cơ mắc bệnh nặng; hỗ trợ hô hấp nâng cao hơn như thông khí cho bệnh nhân nặng.
WHO không khuyến nghị tự dùng thuốc với bất kỳ loại thuốc nào; kể cả thuốc kháng sinh như một biện pháp phòng ngừa hoặc chữa bệnh COVID-19.
Thuốc kháng sinh có hiệu quả trong việc ngăn ngừa và điều trị Covid-19 không?
Thuốc kháng sinh không hoạt động để chống lại vi rút; chúng chỉ hoạt động trên các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn. Còn COVID-19 là do vi rút gây ra, nên thuốc kháng sinh không có tác dụng. Không nên sử dụng thuốc kháng sinh như một phương tiện phòng ngừa hoặc điều trị COVID-19.
Phòng chống dịch bệnh, tại các bệnh viện bác sĩ đôi khi sẽ sử dụng thuốc kháng sinh; để ngăn ngừa hoặc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn thứ phát, có thể là do một biến chứng của COVID-19 ở những bệnh nhân bị bệnh nặng. Chúng chỉ nên được sử dụng theo chỉ dẫn của bác sĩ để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn.
Chăm sóc sức khỏe tâm thân để phòng chống dịch bệnh
Theo thống kê của tổ chức y tế thế giới thì 80% người mắc Covid-19 khỏi bệnh mà không cần phải điều trị tại bệnh viện. Tuy nhiên, sức tàn phá của nó về mặt kinh tế toàn cầu và sức khỏe tâm lý của người dân là rất lớn.
Lần đại dịch này, chúng ta có thêm thời gian tĩnh tâm nhìn lại và nhận ra tài sản quý giá nhất không phải là nhà cửa to, không phải là tiền bạc mà là sức khỏe và sự bình an của người thân.
Trong thời gian giãn cách xã hội, để phòng chống dịch bệnh một cách chủ động, chúng ta có thể cân nhắc bổ sung thêm các vitamin từ hoa quả tươi, rau xanh; ăn uống cân bằng âm dương qua các loại ngũ cốc. Hoạt động nhẹ nhàng như nghe nhạc, đọc sách, vẽ, tập yoga, thiền định, khí công để có một tâm thái an hòa, suy nghĩ tích cực. Dịch bệnh rồi sẽ qua đi, ngày mai là một ngày mới tươi đẹp hơn, tâm hướng Thần Phật sẽ được bình an.
Xem thêm: