Trong nhịp sống hiện đại hối hả, giữa vô vàn mối quan hệ, công việc, giải trí và phát triển, chúng ta thường quên đi một góc khuất của xã hội – nơi tồn tại những con người đang sống trong sự biệt lập, chuộc lại lỗi lầm bằng từng ngày cải tạo, lao động khổ sai.

Đó chính là các trại tạm giam, trại giam hay trại cải tạo – những nơi khép kín, nơi mà mỗi người mang trên mình danh phận “phạm nhân”.

Khi tự do chỉ còn là một cánh cổng sắt

Không phải ai cũng từng đứng trước cánh cổng sắt nặng nề, cao vút, được bao bọc bởi hàng rào dây thép gai như lưỡi dao sắc bén. Đây là ranh giới giữa tự do và kỷ cương; giữa xã hội đầy sắc màu và cuộc sống đơn điệu, thiếu thốn cả vật chất lẫn tinh thần.

Tuy nhiên, điều ít người hiểu được rằng những con người sau cánh cổng ấy không chỉ đơn thuần là “tội phạm”. Họ đến từ muôn nẻo đường đời, mang theo hàng trăm lý do, hàng ngàn hoàn cảnh khác nhau. Có người phạm tội nghiêm trọng; có người chỉ vì sơ suất hay thiếu hiểu biết pháp luật mà lâm vào vòng lao lý. Có người từng là cán bộ công chức, trụ cột gia đình, lao động chính nuôi vợ con, thậm chí có những học sinh, sinh viên còn chưa đầy hai mươi tuổi.

Góc khuất của xã hội
Khi tự do chỉ còn là một cánh cổng sắt (Ảnh minh họa/MK)

Cuộc sống khắc nghiệt nhưng vẫn có hy vọng

Họ có thể khác nhau về quá khứ, nhưng giờ đây cùng khoác chung màu áo phạm nhân. Cuộc sống nơi đây diễn ra dưới tiếng kẻng báo thức đều đặn mỗi ngày; lao động từ sáng đến chiều, ăn uống theo khẩu phần quy định, tiếp xúc hạn chế với bên ngoài; chỉ gặp người thân vào những dịp định kỳ. Cuộc sống ấy là sự khổ luyện về thể xác lẫn tinh thần.

Điều kỳ lạ là trong môi trường khắc nghiệt đó, nhiều người tìm được sự thức tỉnh. Họ học cách đối diện sai lầm, học lại giá trị sống; học nghề để có thể tái hòa nhập với xã hội. Nhiều người từng nghĩ rằng “tù nhân là hết” nhưng thực tế chứng minh không ít người sau cải tạo đã trở thành người tốt; có ích cho gia đình và cộng đồng.

Những câu chuyện đằng sau cánh cổng sắt

Tôi từng chứng kiến một người đàn ông trung niên; trước kia là thợ xây có tiếng, vì va chạm với bạn nhậu mà phạm tội, phải ngồi tù 7 năm. Những ngày đầu trong trại, anh khép kín, trầm lặng, sợ ánh mắt người khác. Nhưng sau một năm, anh tình nguyện tham gia tổ mộc, rồi trở thành tổ trưởng, dạy nghề cho phạm nhân mới. Ngày được đặc xá, anh bật khóc: “Tôi sẽ không bao giờ quay lại đây nữa”. Hiện anh là chủ một xưởng gỗ nhỏ; nuôi hai con ăn học và nhận người chấp hành xong án phạt vào làm – trao họ cơ hội như chính mình từng được nhận.

Góc khuất của xã hội
Nơi ánh sáng hy vọng len lỏi vào tâm hồn người lầm lỡ trong chốn biệt lập (Ảnh: MK)

Cũng có một cô gái trẻ, vì yêu mù quáng mà dính vào ma túy. Án tù 5 năm khiến cô suýt buông xuôi. Nhưng trong trại, cô được học nghề may, rồi trở thành tổ trưởng tổ may của nữ phạm nhân. Cô viết nhật ký mỗi ngày, tham gia cuộc thi sáng tác của trại giam. Ra trại, cô không về quê vì sợ ánh nhìn dè bỉu, mà ở lại thành phố làm công nhân may. Năm nay cô đã là quản lý phân xưởng và đang viết tự truyện về cuộc đời mình.

Thấu hiểu “góc khuất của xã hội” để mở rộng lòng bao dung

Những câu chuyện như thế không hiếm. Chúng nhắc nhở ta rằng không ai sinh ra là tội phạm; cũng không ai nên bị vĩnh viễn đóng khung trong hai chữ “phạm nhân”. Pháp luật trừng phạt người có tội nhưng cũng mở ra con đường hoàn lương cho những ai biết quay đầu.

Do vậy, xã hội cần có cái nhìn khách quan, khoan dung, nhân văn hơn với những người từng lầm lỗi. Nếu họ đã trả giá, cải tạo tốt, thì điều họ cần không chỉ là tự do; mà còn là niềm tin từ cộng đồng – để sống tiếp, làm lại và không tái phạm.

Đừng nhìn các trại giam chỉ như nơi “giam giữ tội phạm”. Hãy coi đó là nơi uốn nắn; giáo dục, cảm hóa – là chốn gieo lại những hạt giống thiện lương trong những con người từng lạc lối. Những bông hoa có thể nở từ bùn lầy, miễn là được soi sáng và có cơ hội.

Góc khuất của xã hội – nơi ươm mầm hy vọng

Xã hội văn minh không chỉ là nơi đầy ắp những con người tốt; mà còn là nơi cái tốt đủ mạnh để cảm hóa cái chưa tốt. Mỗi người phạm tội được hoàn lương là dấu hiệu của sự thành công trong chính sách nhân đạo của Nhà nước; là một mầm sống được cứu vớt.

Góc khuất của xã hội – nơi những cánh cổng sắt khép lại – đang âm thầm gieo mầm cho những đóa hoa sẽ nở rộ một ngày không xa. Khi họ trở lại cuộc sống; nếu được trao cơ hội, họ sẽ biết cách lan tỏa hương thơm – như lời chuộc lỗi và khởi đầu mới.