Ngay tuần đầu lớp một, học sinh đã bị áp lực thi cử nhận liên tiếp thông báo thi Toá;, tiếng Việt, tiếng Anh, khoa học, lập trình. Thành tích sớm liệu có làm trẻ mất niềm vui học tập và động lực tự thân?

Hệ sinh thái thi cử bủa vây từ mầm non

Tháng 9 này, con trai tôi chính thức bước vào lớp một. Khi còn chưa biết con sẽ học gì trong năm học mới, chỉ trong tuần đầu tiên, tôi đã nhận gần chục thông báo từ nhà trường về các cuộc thi – từ cấp trường; cấp quốc gia đến quốc tế.

Ban đầu, tôi hào hứng đăng ký vì nghĩ đó là cơ hội thử sức, mở rộng kiến thức ngoài chương trình học. Nhưng sau vài lần; sự háo hức nhường chỗ cho băn khoăn: liệu con có đang bị cuốn vào cuộc đua quá sớm?

Trên mạng xã hội, các cuộc thi “toàn quốc”, “quốc tế”, “Olympiad” dày đặc quảng cáo. Nhiều phụ huynh lo ngại học chính khóa là “không đủ”, sợ thiệt khi xét lớp chọn hay học bổng. Theo khảo sát của Varkey Foundation; phụ huynh Việt Nam dành trung bình 10 giờ/tuần kèm con học ; cao thứ hai trong 29 quốc gia được khảo sát.

Từ lớp học, trung tâm luyện thi đến các nhóm phụ huynh chia sẻ tài liệu, một “hệ sinh thái thi cử” đã hình thành, biến huy chương và giấy khen thành thước đo quen thuộc của sự tiến bộ.

“Động lực vay mượn” và nỗi bất an của cha mẹ

Triết gia Đức Martin Heidegger từng nói về “nỗi lo hiện sinh”; khi tương lai bất định, con người thường chạy theo số đông để tìm cảm giác an toàn. Với nhiều cha mẹ, các cuộc thi trở thành bằng chứng hữu hình rằng con “đang đi đúng đường”; dù chỉ giúp họ yên tâm tạm thời.

Tôi gọi đó là “động lực vay mượn”; động lực đến từ kỳ vọng xã hội, dễ khoe, dễ đo lường, nhưng dễ khiến trẻ đánh mất “động lực tự thân”: niềm tò mò, sự kiên nhẫn và tình yêu học tập tự nhiên.

Các kỳ thi hiện nay chủ yếu dạy trẻ tốc độ và ghi nhớ máy móc, khiến các em nghĩ rằng học tập là một cuộc đua trắc nghiệm: nhanh và chính xác mới là giỏi. Nhưng tri thức thực sự là quá trình khám phá, phát triển tư duy và nhiều góc nhìn khác nhau – không chỉ để đi đến một đáp án duy nhất.

Đam mê học tập không nảy mầm trong phòng thi

Tôi từng tham gia nhiều kỳ thi học sinh giỏi, nhưng niềm yêu thích học tập của tôi lại đến từ trải nghiệm đời thường: những cuốn sách bố mang về, những lần cùng gia đình kiên nhẫn giải bài toán, không bị áp lực đồng hồ đếm ngược.

Các kỳ thi chỉ phù hợp khi trẻ đã có mục tiêu rõ ràng và khả năng tự định hướng. Với trẻ nhỏ, “chín ép” bằng thành tích dễ khiến các em hiểu sai bản chất học tập: học để giành huy chương, không phải học để khám phá.

Nhà văn Ocean Vương từng nói: “Lớp học là phòng thí nghiệm của điều kỳ diệu.” Muốn giữ được sự kỳ diệu ấy, người lớn cần để trẻ tự tìm thấy niềm vui học tập, thay vì biến lớp học thành đường đua thành tích.

Huy chương sáng lấp lánh chỉ trong chốc lát, nhưng tình yêu học tập bền bỉ suốt đời mới là ngọn lửa thắp sáng tuổi thơ và động lực cho tương lai.

Theo: Dân Trí

Từ Khóa: